Bài 1: Chủ trương không thành

Chủ trương xây dựng chợ Thanh Bình đã có từ năm 2001, nhưng đến nay, sau 22 năm, các phương án đầu tư xây dựng chợ đều không thành. Tiểu thương, các hộ buôn bán kinh doanh khu vực chợ tạm Thanh Bình bức xúc, phát sinh khiếu kiện. Trong khi đó, dư luận nhân dân thì hoài nghi về vấn đề quản lý đất đai.

Trả lại tôi “chợ Thanh Bình xưa”!

Đó là ý kiến của bà Trần Thị Chiều, tiểu thương đang kinh doanh trên vỉa hè khu vực chợ xép tổ 5, phường Thanh Bình. Trao đổi với bà Chiều, chúng tôi được biết, bà là một trong những tiểu thương kinh doanh giò, bún tại khu vực này đã hơn 20 năm. Bà kể: Cuối thập niên 1990 của thế kỷ trước, tôi cùng các hộ buôn bán nhỏ đã tự hình thành một chợ xép tại bãi đất trống thuộc tổ 5. Ngày ấy mặt bằng chưa được đầu tư, giữa khoảng đất trống này là một bãi lầy, bà con họp chợ kiểu “ngồi xổm” xung quanh bãi lầy. Dù đơn sơ nhưng chợ họp khá trật tự, chia ô cho từng người, hộ bán rau, hộ bán thịt, hộ bán hoa quả... Chợ cũng có lối vào (thuộc hướng mặt đường quốc lộ 12 ngày nay), lối ra (hướng đường nhánh gần Công ty Cổ phần Vận tải ô tô Điện Biên) khá rộng rãi. Mọi người đoàn kết, hầu như chẳng bao giờ xảy ra va chạm, tranh giành to tiếng. Đặc biệt là không ai kinh doanh vi phạm hành lang giao thông...  Còn bây giờ thì như các anh thấy, tôi và một số hộ phải “tràn” ra đây (vỉa hè) kinh doanh. Vẫn biết là không đúng, nhưng vì mưu sinh thôi, tý nữa nếu có lực lượng trật tự đô thị đến giải tán thì tôi lại bê hàng... chạy thôi! Rồi dường như vừa nuối tiếc, vừa có vẻ gì chua chát, bà Chiều bảo: Chợ thì mãi không được xây, mặt bằng thì ngày một thu hẹp. Thà chúng tôi vẫn “ngồi xổm” như xưa... Có ai trả lại chúng tôi “chợ Thanh Bình xưa” được không?!

Sau một hồi trao đổi, bà Trần Thị Chiều như sực nhớ ra điều gì, bà bảo: “Các anh đợi tôi một lúc được không? Tôi về lấy tập tài liệu, đơn thư tôi viết gửi lãnh đạo tỉnh, TP. Điện Biên Phủ, các cơ quan chức năng để các anh rõ”. Chừng khoảng 5 phút sau, bà Chiều quay lại với tập dày tài liệu và khá nhiều đơn kiến nghị, đơn “kêu cứu”... Tham khảo một số đơn do bà Chiều viết hoặc thảo với chữ ký của nhiều người, chúng tôi tóm lược nội dung cơ bản là: Chợ Thanh Bình mà bà Chiều và tiểu thương họp tự phát thì kinh doanh thuận lợi và còn đóng góp nhất định cho cộng đồng (đóng quỹ dành cho phúc lợi nhỏ, thăm hỏi người ốm, tai nạn...). Nhưng từ khi có chủ trương và các quyết định về quy hoạch, đầu tư thì một số tiểu thương như bà bị “đẩy” ra đường; dự án xây chợ không thành, đất quy hoạch làm chợ bị bỏ hoang lãng phí và có dấu hiệu thất thoát...

Dự án BOT... của Chủ tịch UBND phường?

Xác minh một số thông tin của bà Trần Thị Chiều cung cấp trong đơn thư kiến nghị, chúng tôi đã thu thập được một số tài liệu chính liên quan đến chủ trương của tỉnh, của TP. Điện Biên Phủ và quá trình triển khai, sử dụng khu vực đất quy hoạch Chợ Thanh Bình.

Cụ thể, ngược thời gian về tròn 20 năm trước, căn cứ Quyết định số 684/QĐ-UB ngày 8/6/2001 của UBND tỉnh Lai Châu về việc phê duyệt quy hoạch chi tiết khu dân cư tổ dân phố 4, tổ dân phố 5, phường Thanh Bình (TX. Điện Biên Phủ nay là TP. Điện Biên Phủ); xét đề nghị của UBND phường Thanh Bình tại Đơn xin giao đất ngày 3/11/2003 và đề nghị của Sở Tài nguyên và Môi trường, ngày 11/12/2003, UBND tỉnh Lai Châu (nay là tỉnh Điện Biên) đã ban hành Quyết định số 2264/QĐ-UB về việc thu hồi 4.486m2 đất tại địa bàn phường Thanh Bình, TP. Điện Biên Phủ (gồm đất nông nghiệp, thổ cư, đất trống, chuyên dùng của các hộ gia đình, cá nhân và UBND phường quản lý sử dụng). Giao toàn bộ diện tích thu hồi trên cho UBND phường Thanh Bình thực hiện Dự án Xây dựng Chợ Thanh Bình. Vị trí, ranh giới khu đất thu hồi và giao xác định theo bản đồ địa chính khu đất tỷ lệ 1/500 do Sở Tài nguyên và Môi trường xác nhận ngày 8/12/2003. Cùng với đó, UBND tỉnh cũng giao UBND TP. Điện Biên Phủ thành lập hội đồng đền bù giải phóng mặt bằng, thực hiện các bước theo quy định...

Đến ngày 4/4/2007, UBND TP. Điện Biên Phủ đã ban hành Quyết định số 210/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Dự án Xây dựng Chợ Thanh Bình, TP. Điện Biên Phủ với tổng mức bồi thường và kinh phí phục vụ công tác giải phóng mặt bằng là trên 2,945 tỷ đồng.

Tiếp đó, đến ngày 30/1/2013, UBND phường Thanh Bình đã có Tờ trình số 07/TT-UBND đề nghị UBND TP. Điện Biên Phủ phê duyệt xây dựng Chợ Thanh Bình bằng nguồn vốn BOT do ông Nguyễn Văn Bình đầu tư. Nội dung cơ bản của Tờ trình nêu: “Hiện chợ chưa có đơn vị nào đầu tư. Qua xem xét ông Nguyễn Văn Bình, cư trú tổ dân phố 17, phường Mường Thanh, TP. Điện Biên Phủ có đủ năng lực tài chính để đầu tư xây dựng chợ Thanh Bình... UBND phường lập Tờ trình đề nghị UBND TP. Điện Biên Phủ phê duyệt phương án đầu tư xây dựng Chợ Thanh Bình bằng nguồn vốn BOT do ông Nguyễn Văn Bình đầu tư khoảng 15 tỷ đồng, thời gian khấu hao từ 30 - 50 năm”.

Ngày 18/3/2013, Chủ tịch UBND TP. Điện Biên Phủ Nguyễn Huy Dự đã ký văn bản số 156/UBND-VP nêu rõ: Do ngân sách của thành phố còn hạn hẹp, chưa bố trí được nguồn vốn để nâng cấp, sửa chữa chợ tạm Thanh Bình để phục vụ nhân dân. UBND thành phố đồng ý giao cho UBND phường Thanh Bình huy động nguồn lực đầu tư từ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trên địa bàn thành phố đầu tư nâng cấp, sửa chữa chợ tạm Thanh Bình theo quy định hiện hành của Nhà nước. Thời gian triển khai từ năm 2013 - 2014. UBND phường Thanh Bình chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan, hoàn chỉnh hồ sơ, thủ tục đầu tư để triển khai dự án theo quy định.

 Hiện trạng Chợ Thanh Bình.

2 ngày sau, tức ngày 20/3/2013, ông Đào Văn Thơm, Chủ tịch UBND phường Thanh Bình đã ký Quyết định số 20/QĐ-UBND về việc đầu tư xây dựng Chợ phường Thanh Bình, TP. Điện Biên Phủ theo hình thức BOT. Theo đó, giao cho ông Nguyễn Văn Bình đầu tư nâng cấp, sửa chữa Chợ phường Thanh Bình theo 2 giai đoạn. Tổng diện tích đất để cải tạo nâng cấp giai đoạn 1 là 4.000m2; tổng mức đầu tư 16 tỷ đồng. Đáng chú ý, trong Quyết định số 20/QĐ-UBND có quy định “chủ đầu tư tự bỏ vốn xây dựng chợ Thanh Bình theo quy định của Luật Đầu tư” và “Thời hạn khai thác và sử dụng dự án Chợ Thanh Bình lâu dài theo... luật đầu tư BOT”.

Lật lại các quy định theo Luật Đầu tư 2005 (có hiệu lực đến năm 2014) quy định “... dự án đầu tư trong nước có quy mô vốn từ 15 - dưới 300 tỷ đồng thì nhà đầu tư làm thủ tục đăng ký đầu tư theo mẫu tại cơ quan Nhà nước quản lý đầu tư cấp tỉnh” nghĩa là phải qua các bước thẩm định, phê duyệt... của Sở Kế hoạch và Đầu tư. Còn “luật đầu tư BOT” thì không tồn tại trong hệ thống Luật hiện hành của Nhà nước Việt Nam! Như vậy, Quyết định số 20/QĐ-UBND của UBND phường Thanh Bình về việc “đầu tư xây dựng Chợ phường Thanh Bình, TP. Điện Biên Phủ theo hình thức BOT” là không có giá trị khi thiếu thẩm quyền, căn cứ, thủ tục... theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, Dự án vẫn triển khai và những hệ lụy bắt đầu phát sinh.

Bài 2: Dân muốn nói - chính quyền cơ sở không đủ thẩm quyền phát ngôn