ĐBP - Thời gian gần đây, số ca chó, mèo mắc bệnh dại và người tử vong do bị lây bệnh từ vật nuôi có xu hướng gia tăng, đặt ra hồi chuông báo động về sự chủ quan trong công tác tiêm phòng và quản lý vật nuôi.

Bệnh dại là căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh, song thực tế hiện nay việc kiểm soát và ngăn chặn đang gặp không ít trở ngại. Khó khăn đến từ nhiều phía: Ý thức của người quản lý vật nuôi, sự thiếu đồng bộ trong quản lý của chính quyền địa phương; sự chủ quan của chính những người bị chó, mèo tấn công.

Đến thời điểm ngày 16/5, toàn tỉnh đã ghi nhận 8 trường hợp chó dại cắn người tại huyện Mường Nhé (4); TP. Điện Biên Phủ (2); Tuần Giáo (1) và TX. Mường Lay (1). Đặc biệt từ cuối tháng 4 đến đầu tháng 5, toàn tỉnh ghi nhận 2 người tử vong (đều là trẻ em) do bệnh dại sau khi bị chó dại tấn công tại huyện Mường Nhé và Tuần Giáo.

Ngày 30/4, Trung tâm Y tế huyện Mường Nhé ghi nhận một trường hợp tử vong do bệnh dại xảy ra tại bản Huổi Lúm, xã Nậm Vì. Nạn nhân là em C.A.D, sinh năm 2011.

Theo thông tin từ gia đình, ngày 26/3, em D. bị chó nhà cắn vào lòng bàn tay trái, gây 2 vết xước nông. Tuy nhiên, sau khi bị chó cắn, em không được xử lý vết thương đúng cách và chưa được tiêm phòng dại. Đến ngày 28/3, gia đình mới đưa em D. đến Trung tâm Y tế huyện Mường Nhé. Tại đây, bác sĩ xác định vết thương ở mức độ II và tư vấn tiêm phòng vắc xin dại. Em đã được tiêm bốn mũi vắc xin vào các ngày 28, 31/3 và 4, 11/4. Tuy nhiên, đến ngày 17/4, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bất thường như: Sốt cao từng cơn, ho, khò khè, khó thở, đau đầu, đau họng, nôn nhiều sau khi ăn, biếng ăn và mệt mỏi. Đến chiều 24/4, em D. được đưa đến Trung tâm Y tế huyện trong tình trạng co giật toàn thân, lơ mơ, không còn phản ứng khi gọi hỏi. Mặc dù các y, bác sĩ đã nỗ lực cứu chữa, em D. không qua khỏi. Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm dương tính với vi rút dại.

Tương tự, ngày 5/5 vừa qua, Trung tâm Y tế huyện Tuần Giáo ghi nhận 1 trường hợp (bệnh nhân nam, 8 tuổi) tử vong do mắc bệnh dại tại bản Nát, xã Quài Cang. Nạn nhân này cũng không thực hiện tiêm phòng ngay sau khi bị chó cắn.

Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Điện Biên, từ năm 2021 đến tháng 5/2025, toàn tỉnh đã ghi nhận 13 ca tử vong do bệnh dại lây từ chó, mèo. Trong đó, Mường Nhé 4 ca; Tuần Giáo 3 ca; Điện Biên và Điện Biên Đông mỗi nơi 2 ca; Mường Chà và Tủa Chùa mỗi nơi 1 ca. Đáng chú ý, tất cả nạn nhân đều không tiêm phòng dại ngay sau khi bị chó cắn.

Những trường hợp đau lòng trên phản ánh tâm lý chủ quan của người dân, đặc biệt khi bị chó nhà cắn. Trong khi đó, bệnh dại có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh thường ủ trong 1–3 tháng, nhưng có thể kéo dài đến vài năm tùy mức độ và vị trí vết cắn. Vết thương càng sâu, càng gần hệ thần kinh trung ương, bệnh phát tác càng nhanh. Vì vậy, tiêm vắc xin phòng dại cần được thực hiện càng sớm càng tốt – đó là biện pháp duy nhất để ngăn ngừa tử vong do bệnh dại.

Để phòng chống bệnh dại lây từ chó, mèo, hàng năm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh xây dựng kế hoạch hành động, đặc biệt chú trọng công tác truyền thông. Các trạm y tế phối hợp với nhà trường tuyên truyền cho học sinh về nguy cơ bệnh dại và cách xử lý khi bị chó, mèo cắn. Đội ngũ y tế thôn, bản cũng đẩy mạnh truyền thông tại vùng sâu, vùng xa nhằm nâng cao nhận thức, vận động người dân không chủ quan với bệnh dại, nhất là khi bị chó, mèo cắn. Trung tâm y tế các huyện thường xuyên thông báo địa điểm tiêm phòng và bảo đảm cung ứng đầy đủ vắc xin cho người dân.

Bác sĩ Phạm Đức Tài, Trưởng khoa Phòng chống bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh khuyến cáo: “Người bị chó, mèo cắn cần lập tức rửa sạch vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong ít nhất 15 phút, sau đó đến cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng kịp thời”.

Sự lơ là trong quản lý và tiêm phòng cho chó, mèo là nguyên nhân chính khiến bệnh dại diễn biến phức tạp, đồng thời là rào cản lớn trong công tác phòng chống. Hiện nay, việc nuôi chó giữ nhà hoặc làm thú cưng ngày càng phổ biến tại Điện Biên, nhưng nhiều hộ dân vẫn chưa tuân thủ nghiêm các quy định tiêm phòng định kỳ, xích, nhốt, đeo rọ mõm khi đưa chó ra ngoài.

Ông Lò Văn Hà, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Mường Nhé cho biết: Hàng năm, Trung tâm tích cực tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về mức độ nguy hiểm của bệnh dại. Đồng thời hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp phòng dịch như: Tiêm phòng dại định kỳ mỗi năm một lần; xích, nhốt chó và đeo rọ mõm khi đưa ra ngoài. Tuy nhiên, việc chấp hành của nhiều hộ nuôi chưa cao, khiến công tác phòng, chống bệnh dại ở chó, mèo và ngăn ngừa lây nhiễm sang người vẫn gặp nhiều khó khăn.

Tính đến ngày 16/5, toàn tỉnh đã tiêm 44.127 liều vắc xin dại, đạt 44,9% tổng đàn chó, mèo. Cụ thể: Huyện Tủa Chùa đạt 83,9% tổng đàn; Mường Chà đạt 78,7%; Mường Ảng 78,3%; Tuần Giáo 72,4%; Điện Biên Đông 51,7%; TX. Mường Lay 45,5%; TP. Điện Biên Phủ 40,5%; Điện Biên 21,9% và Nậm Pồ 12%.

Dù là địa phương đầu tiên ghi nhận chó mắc vi rút dại tấn công người, có ca tử vong đầu tiên do bệnh dại và số lượng chó phát bệnh cao nhất tỉnh trong 5 tháng đầu năm 2025, song đến nay huyện Mường Nhé vẫn là huyện duy nhất chưa triển khai tiêm phòng dại cho chó, mèo.

UBND huyện Mường Nhé đã ban hành kế hoạch phòng, chống từ cuối tháng 12/2024, với chỉ tiêu tiêm 4.650 liều vắc xin, tổng kinh phí gần 488 triệu đồng. Tuy nhiên, phải đến sau ca tử vong đầu tiên vào ngày 7/5, UBND huyện mới giao các phòng, ban khẩn trương triển khai tiêm phòng. Đến thời điểm này, huyện Mường Nhé vẫn đang trong quá trình làm thủ tục đấu thầu, lựa chọn đơn vị cung ứng vắc xin.

Ông Lò Văn Tâm, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mường Nhé cho biết: Huyện dự kiến bắt đầu tiêm phòng vào cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6 và sẽ cố gắng hoàn thành trong tháng 6.

Thực tế cho thấy sự chậm trễ và thiếu quan tâm, quyết liệt trong chỉ đạo của chính quyền địa phương đã ảnh hưởng đến hiệu quả phòng, chống bệnh dại trên địa bàn.

Để kiểm soát hiệu quả bệnh dại lây từ chó, mèo sang người không thể chỉ trông chờ vào nỗ lực của ngành y tế hay thú y mà cần sự phối hợp đồng bộ từ chính quyền, người dân và toàn xã hội. Chỉ khi cả xã hội cùng hành động quyết liệt, chủ động và trách nhiệm mới có thể ngăn chặn triệt để sự lây lan của bệnh dại trong cộng đồng.