Chỉ cần vài phút lướt mạng xã hội facebook, tiktok hay zalo, không khó để thấy hàng loạt tài khoản cá nhân livestream hoặc đăng đàn chia sẻ về các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe với giọng điệu rành rọt, dẫn chứng thuyết phục như chính họ là một chuyên gia, là bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề.

Tài khoản facebook cá nhân có tên C.T.B. hiện đang cư trú trên địa bàn TP. Điện Biên Phủ mới đây đã đăng đàn quảng bá viên uống “chống đột quỵ”, kèm hình ảnh sản phẩm cùng lời giới thiệu: “Viên chống đột quỵ này không chê vào đâu được, tính ra chi phí chưa đến 5.000 đồng/ngày. Phòng hơn tránh. Đau đầu, chóng mặt tưởng nhẹ nhàng mà lại không đơn giản đâu ạ. Mọi người cứ tiếc tiền chứ sức khỏe không đùa được đâu”.

Một tài khoản facebook khác có tên M.K cũng cư trú trên địa bàn TP. Điện Biên Phủ trong một bài viết đăng ngày 20/5 vừa qua đã quảng bá sản phẩm DHA dành cho bà bầu với những cam kết đầy hấp dẫn như: “Con yêu thông minh từ trong bụng mẹ”, “đôi mắt tinh anh khi chào đời”. Người bán khẳng định sản phẩm có nguồn gốc từ Úc, được “nhiều bác sĩ khuyên dùng”, đồng thời liệt kê hàng loạt tác dụng cho cả mẹ và thai nhi như: Giúp phát triển trí não, thị giác, ổn định huyết áp, cải thiện trí nhớ, ngăn ngừa trầm cảm sau sinh...

Các bài viết này nhanh chóng thu hút nhiều lượt tương tác, chia sẻ, bình luận, trong đó không ít người bày tỏ sự tin tưởng dưới phần nội dung dẫu không có bất kỳ dẫn chứng khoa học hay chứng nhận y tế chính thống nào được cung cấp. Bài quảng bá sản phẩm không có cảnh báo rõ sản phẩm là thực phẩm chức năng, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh, điều bắt buộc theo quy định của pháp luật.

Điều nguy hại hơn, những người đăng đàn bán thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh không được đào tạo về y khoa thậm chí không có kiến thức cơ bản để đưa ra lời khuyên về điều trị bệnh lý. Họ chỉ đơn thuần là người bán hàng, đang cố gắng tạo dựng niềm tin với khách hàng bằng ngôn ngữ y học vay mượn, chia sẻ cảm tính và kể câu chuyện cá nhân về việc đã từng sử dụng sản phẩm và cảm nhận hiệu quả.

Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), thực phẩm chức năng chỉ có vai trò hỗ trợ cải thiện sức khỏe, hoàn toàn không thể thay thế thuốc chữa bệnh. Tuy vậy, trong thực tế, ranh giới giữa hai khái niệm này thường xuyên bị hiểu nhầm, thậm chí cố tình làm sai lệch. Việc thiếu hiểu biết hoặc không được tư vấn đầy đủ từ người có chuyên môn dễ khiến người tiêu dùng rơi vào tình trạng sử dụng sai mục đích, dẫn đến hậu quả khôn lường cho sức khỏe.

Cùng với nhiều địa phương trong cả nước, các cơ quan chức năng của tỉnh đang triển khai đợt cao điểm kiểm tra, kiểm soát thị trường, tập trung các mặt hàng thiết yếu, thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và các sản phẩm bảo vệ sức khỏe. Theo Sở Y tế Điện Biên, từ ngày 24/4 - 6/5, đoàn kiểm tra liên ngành đã kiểm tra 24 cơ sở sản xuất, kinh doanh thuốc, thực phẩm chức năng, phát hiện 8 cơ sở vi phạm; đồng thời ra quyết định xử phạt theo quy định pháp luật.

Dù vậy, những vi phạm được phát hiện tập trung ở các cơ sở có địa chỉ cụ thể, trong khi trên không gian mạng, nơi các hoạt động mua bán online thực phẩm chức năng diễn ra sôi động chưa được kiểm soát chặt chẽ. Các sản phẩm bán online thường thiếu thông tin về nguồn gốc, không có địa chỉ kinh doanh rõ ràng, không mã số thuế, không hóa đơn chứng từ. Chưa kể, các giao dịch chủ yếu thông qua chuyển khoản hoặc hình thức giao hàng thu tiền (COD) khiến việc truy xuất, xử lý vi phạm rất khó khăn nếu không có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng.

Bà Vũ Thị Thùy, Chánh Thanh tra Sở Y tế cho biết, lực lượng chức năng đã nhận diện rõ thực trạng buôn bán thực phẩm chức năng, thuốc và các sản phẩm y tế trên môi trường mạng đang ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường. Bởi vậy, tới đây, việc kiểm tra hoạt động kinh doanh online sẽ được triển khai đồng bộ với sự phối hợp giữa nhiều đơn vị như: An ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao, quản lý thị trường, các nhà mạng và đơn vị cung cấp nền tảng số.

Không thể phủ nhận thương mại điện tử và mạng xã hội đã mở ra một kênh tiếp cận sản phẩm tiện lợi hơn cho người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, khi mặt hàng được bán là những sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ để lại hậu quả khôn lường. Bởi vậy, cùng với sự vào cuộc của cơ quan chức năng, điều quan trọng không kém chính là nâng cao ý thức cảnh giác của người tiêu dùng. Mỗi cá nhân cần trở thành người tiêu dùng thông thái, chủ động tìm hiểu thông tin từ các nguồn chính thống, không dễ dàng tin theo lời quảng cáo thiếu căn cứ, không mua và sử dụng thực phẩm chức năng, thuốc hoặc các sản phẩm bảo vệ sức khỏe từ những tài khoản mạng xã hội không rõ nguồn gốc, không có chuyên môn.

Cơ quan chức năng cũng khuyến cáo, khi có nhu cầu sử dụng bất kỳ sản phẩm nào liên quan đến sức khỏe, người dân nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ hoặc đến các cơ sở y tế, nhà thuốc uy tín để được tư vấn đúng. Đặc biệt, cần nhận thức rõ thực phẩm chức năng không phải là thuốc, không có tác dụng điều trị bệnh và càng không thể thay thế cho các phương pháp điều trị y học chính thống.

P.V