Văn hóa - Xã Hội

Nhận thức rõ tiềm năng, nguồn lợi kinh tế mà văn hóa truyền thống dân tộc mang lại, nhiều cơ sở, đơn vị kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh đã khai thác những lợi thế của địa phương, làm giàu cho mình và cho xã hội. Họ tạo dựng nên không gian đầy màu sắc văn hóa dân tộc để giới thiệu tới bạn bè trong, ngoài tỉnh và khách quốc tế. Các loại hình nghệ thuật truyền thống của đồng bào dân tộc, nhất là đồng bào dân tộc Thái đã được đưa vào phục vụ ở các khu, điểm du lịch như: Múa, hát làn điệu truyền thống, múa xòe, múa sạp, ném còn… Những nét tinh hoa ẩm thực của người Thái cũng được nâng tầm với những món ăn đặc sắc như: Xôi nếp nương, cá nướng (pa pỉnh tộp); thịt xiên nướng; món lạp; thịt gác bếp… phục vụ du khách.

Thực hiện chủ trương gắn phát triển du lịch với bảo tồn văn hóa các dân tộc, Ðiện Biên đã chú trọng tuyên truyền để đồng bào các dân tộc giữ nguyên hiện trạng hoặc khôi phục lại cảnh quan, kiến trúc, hang động, trang phục truyền thống… tạo không gian văn hóa đậm đà bản sắc, thu hút du khách gần xa.

Những năm gần đây, ngành Văn hóa Ðiện Biên đã và đang đẩy mạnh công tác sưu tầm, khôi phục và bảo tồn, giữ gìn văn hóa vật thể, phi vật thể, những phong tục tập quán đặc sắc của đồng bào các dân tộc như tiếng nói, chữ viết, làn điệu dân ca, dân vũ, nhạc cụ, trang phục truyền thống, lễ hội... Từ đó nâng cao hơn nữa sức hút của du lịch Ðiện Biên đối với du khách trên cơ sở phát huy những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.

Song song với khai thác các sản phẩm du lịch văn hóa, công tác bảo tồn văn hóa cũng rất cần thiết và được tỉnh coi trọng. Mặc dù còn rất nhiều khó khăn, nhưng thời gian qua, Ðiện Biên đã ưu tiên thực hiện nhiều dự án bảo tồn văn hóa vùng đồng bào các dân tộc thiểu số. Ðiển hình là các dự án: Ðiều tra, nghiên cứu, bảo tồn truyền thống dân tộc Thái (ngành Thái đen) tại bản Che Căn, xã Mường Phăng, TP. Ðiện Biên Phủ; Lễ hội “Cầu mưa” dân tộc Khơ Mú, lễ “Mừng cơm mới” dân tộc Xinh Mun, xã Chiềng Sơ, huyện Ðiện Biên Ðông; lễ “Gạ ma thú” dân tộc Hà Nhì, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé... Nhiều hoạt động khác cũng được triển khai như: bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ văn hóa xã đặc biệt khó khăn; phối hợp xây dựng văn hóa cơ sở, cấp trang thiết bị, phương tiện hoạt động cho các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn; hỗ trợ phương tiện tập huấn cho đội chiếu bóng lưu động phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; phát triển phong trào văn nghệ quần chúng...

Ðể làm tốt công tác bảo tồn di tích lịch sử và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, ngoài các giải pháp về cơ chế, chính sách riêng, tỉnh Ðiện Biên cần dành nhiều kinh phí để hỗ trợ các nghệ nhân trong việc bảo tồn, truyền dạy văn hóa dân tộc cho thế hệ kế cận. Một mặt, giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống phù hợp mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa có năng lực và hiểu biết về dân ca, dân nhạc, dân vũ. Cùng với đó là cần sự vào cuộc tích cực hơn nữa của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội và của các cộng đồng dân cư...

Có thể khẳng định, chính nhờ hệ thống các di tích đặc biệt cấp quốc gia Chiến trường Ðiện Biên Phủ cùng với phong cảnh thiên nhiên kỳ vĩ, nét đẹp văn hoá truyền thống độc đáo, đa dạng của 19 dân tộc đã tạo nên vẻ đẹp hấp dẫn riêng có, đưa Ðiện Biên trở thành điểm hẹn lịch sử - văn hóa - du lịch hấp dẫn trong nước và quốc tế.

Tập trung triển khai thực hiện hiệu quả CVÐ, Ban chỉ đạo CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” tỉnh đã chủ động xây dựng kế hoạch tuyên truyền, phổ biến các nội dung của CVÐ đến toàn thể cán bộ, đoàn viên, hội viên và các tầng lớp Nhân dân. MTTQ Việt Nam các cấp lồng ghép tuyên truyền nội dung của CVÐ gắn với thực hiện CVÐ “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; vận động Nhân dân tích cực sử dụng hàng Việt; tổ chức hội nghị tập huấn tuyên truyền về CVÐ… Trong năm 2022, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã tổ chức 6 hội nghị tuyên truyền về CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” tại các xã: Xá Nhè, thị trấn Tủa Chùa (huyện Tủa Chùa), Rạng Ðông, Mùn Chung (huyện Tuần Giáo), Ẳng Nưa, Ẳng Tở (huyện Mường Ảng); phối hợp tổ chức 3 hội nghị tập huấn tuyên truyền về CVÐ tại các xã: Mường Phăng, Nà Nhạn, Nà Tấu (TP. Ðiện Biên Phủ).

Phát huy vai trò của mình, thời gian qua các cấp Hội Nông dân tỉnh đã chỉ đạo các cấp Hội tăng cường tuyên truyền, vận động cán bộ, hội viên tham gia hưởng ứng CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; đẩy mạnh giới thiệu các sản phẩm nông sản, giống cây trồng có chất lượng, hỗ trợ tiêu thụ nông sản cho hội viên. Ðồng thời, vận động người dân tham gia liên kết sản xuất theo chuỗi sản xuất thực phẩm an toàn giúp người tiêu dùng có các địa chỉ cung cấp sản phẩm nông nghiệp đảm bảo chất lượng, người sản xuất tăng thu nhập, tạo sức cạnh tranh, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm. Quan tâm triển khai thực hiện CVÐ, Hội LHPN tỉnh thường xuyên nâng cao nhận thức về khả năng sản xuất, kinh doanh, chất lượng sản phẩm hàng hóa trong nước và địa phương cho hội viên; kết nối, hỗ trợ, khuyến khích chị em tham dự các hội chợ, triển lãm, gian hàng trưng bày sản phẩm địa phương; giới thiệu các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nông sản, thực phẩm an toàn đến với khách hàng. Mặt khác, Hội cũng thành lập và duy trì các mô hình phụ nữ khởi nghiệp, mô hình trồng trọt, chăn nuôi để tạo ra các mặt hàng chất lượng, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

Ông Lò Văn Mừng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” tỉnh cho biết: Cùng với việc tăng cường đẩy mạnh tuyên truyền, tỉnh đã có nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp trong phân phối, tiêu thụ hàng hóa, quảng bá giới thiệu sản phẩm. Thông qua việc tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư, sản xuất kinh doanh trên địa bàn; hỗ trợ phát triển các sản phẩm chủ lực, lợi thế của địa phương theo hướng sản xuất hàng hóa gắn với nhu cầu thị trường, sản xuất nông nghiệp theo hướng công nghệ cao; hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia hội chợ triển lãm và các sự kiện xúc tiến thương mại trong và ngoài nước; chỉ đạo thực hiện các chương trình khuyến mại, kích cầu tiêu dùng trên địa bàn; phát triển các sản phẩm OCOP của địa phương. Song song với đó, tỉnh cũng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát giá cả thị trường, ngăn chặn hàng nhập lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng nhằm đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng.

Hưởng ứng CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, Siêu thị Tâm Ðỏ đã chủ động triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Chị Hoàng Thị Dung, Quản lý Siêu thị Tâm Ðỏ chia sẻ: Các mặt hàng được bày bán trong siêu thị hiện nay chủ yếu là hàng Việt (chiếm khoảng 80%). Trong đó, nhiều sản phẩm, hàng hóa đa dạng như: Hàng thực phẩm tươi sống, đồ gia dụng và các mặt hàng thiết yếu... Các sản phẩm đều có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, mẫu mã đẹp, chất lượng đảm bảo, so với hàng ngoại không hề thua kém mà giá cả lại rẻ hơn. Vì thế, đa số khách hàng đến siêu thị mua sắm đều tin tưởng lựa chọn các mặt hàng Việt và cảm thấy rất yên tâm khi sử dụng.

Quan tâm thực hiện CVÐ “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” tỉnh ta đã đạt nhiều kết quả rõ nét. Nhận thức, thói quen tiêu dùng hàng Việt của người dân đã có sự thay đổi rõ rệt. Hàng Việt ngày càng được người dân ưa chuộng sử dụng. Một số sản phẩm địa phương bước đầu được xây dựng thương hiệu và mã truy xuất nguồn gốc, góp phần nâng cao chuỗi giá trị hàng hóa. Chất lượng hàng Việt ngày càng được nâng cao, đa dạng về mẫu mã, lợi ích của người tiêu dùng đã được quan tâm đảm bảo, từ đó đã nhận được sự tin tưởng của khách hàng, góp phần thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp trong nước.

Theo báo cáo của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, năm 2022, trong khu vực có quan hệ lao động tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh xảy ra 2 vụ tai nạn lao động làm chết 1 người, thương nặng 1 người, thương nhẹ 3 người (giảm 2 vụ so với năm 2021). Ở khu vực không có hợp đồng lao động xảy ra 76 vụ tai nạn lao động, làm chết 3 người, thương nặng 39 người. Các vụ tai nạn chủ yếu trong lĩnh vực thi công xây dựng công trình dân dụng... Tai nạn lao động xảy ra không chỉ cướp đi sinh mạng, sức khoẻ của người lao động mà còn khiến gia đình họ trở nên khó khăn do mất đi người thân, mất đi trụ cột kinh tế, nhiều trường hợp rơi vào tình trạng đói nghèo.

Thực hiện các giải pháp đảm bảo ATVSLÐ, UBND tỉnh đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn triển khai công tác ATVSLÐ, phòng ngừa tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các kiến thức pháp luật về ATVSLÐ, chính sách bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp cho các đơn vị, doanh nghiệp, người lao động. Ðối với trường hợp xảy ra tai nạn lao động, cơ quan chức năng tổ chức điều tra, kết luận, chỉ ra những tồn tại, hạn chế tại các đơn vị và xử lý đúng quy định của pháp luật. Các ngành liên quan kịp thời giải quyết các chế độ, chính sách, đảm bảo quyền lợi cho người bị tai nạn lao động. Cùng với đó, các cơ quan, ban, ngành, doanh nghiệp trong tỉnh cũng chú trọng tập huấn ATVSLÐ cho người lao động. Công tác thanh tra, kiểm tra về ATVSLÐ ở doanh nghiệp được tăng cường, giúp đảm bảo môi trường làm việc an toàn cho người lao động.

Trong năm 2022, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã chủ trì, phối hợp với các sở, ngành: Xây dựng, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Y tế, Công an tỉnh, Liên đoàn Lao động tỉnh thực hiện 1 cuộc thanh tra trong lĩnh vực khai thác khoáng sản tại 4 doanh nghiệp. Qua thanh tra đã phát hiện 11 thiếu sót, đồng thời đã yêu cầu các đơn vị khắc phục, xử lý trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày công bố kết luận thanh tra. Ðồng thời, Sở Y tế kiểm tra, giám sát công tác ATVSLÐ tại 194 cơ sở, doanh nghiệp; Trung tâm Y tế phối hợp với Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội các huyện, thị, thành phố thực hiện kiểm tra tại 37 cơ sở, doanh nghiệp kiểm tra về công tác bảo hộ lao động... Sau các cuộc thanh tra, kiểm tra, các đơn vị, doanh nghiệp đã chấn chỉnh kịp thời những tồn tại, hạn chế của công tác ATVSLÐ. Ðiều kiện, môi trường làm việc của người lao động được cải thiện, các yếu tố nguy hiểm, độc hại dần được khắc phục, công tác ATVSLÐ ngày càng đi vào nền nếp và trở thành hoạt động thường xuyên của đơn vị, doanh nghiệp.

Ðảm bảo quyền và lợi ích chính đáng cho người lao động, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã tích cực phối hợp với Bảo hiểm xã hội tỉnh, Liên đoàn Lao động tỉnh và các doanh nghiệp để giải quyết các chế độ cho người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hàng năm cũng dành nguồn thu để chi hỗ trợ cho các hoạt động phòng ngừa, chia sẻ rủi ro về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; chi hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Bên cạnh đó, vào các ngày lễ, tết, các cơ quan, ban, ngành thường xuyên thăm hỏi, tặng quà, động viên công nhân lao động bị tai nạn lao động cũng như thân nhân của họ nhằm san sẻ phần nào những thiệt thòi, khó khăn với người lao động.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết: Thời gian tới, Sở tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến Luật ATVSLÐ đến từng đơn vị, doanh nghiệp, người lao động; hướng dẫn cách thức tham gia, giải quyết chế độ chính sách cho các trường hợp cụ thể bảo đảm nhanh chóng, chính xác. Tuy nhiên, bên cạnh việc tuân thủ pháp luật về bảo hiểm xã hội, các doanh nghiệp phải chú trọng phòng ngừa, hạn chế thấp nhất tai nạn lao động. Bản thân người lao động cũng cần chủ động theo dõi, bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách tham gia đầy đủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Từ đó, góp phần thực hiện tốt chính sách đối với những người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, cũng như đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người lao động.

Nỗ lực tuyên truyền, vận động

Xác định công tác tuyên truyền là nhiệm vụ quan trọng, BHXH tỉnh đã tập trung tuyên truyền cao điểm vào đầu năm học trên phương tiện thông tin đại chúng như: Tuyên truyền trên chuyên mục của Báo Ðiện Biên Phủ; Ðài Phát thanh và Truyền hình tỉnh; tuyên truyền trực quan qua băng rôn, khẩu hiệu, pa nô... BHXH huyện phối hợp với phòng giáo dục và đào tạo các huyện, thị, thành phố đẩy mạnh tuyên truyền về chính sách BHYT; thông tin đến từng học sinh và phụ huynh; tạo điều kiện để phụ huynh nắm bắt được đầy đủ chính sách BHYT cho HSSV ngay tại nhà trường.

Ðối với khoảng 9.000 HSSV đang được cấp thẻ BHYT miễn phí bị ảnh hưởng theo Quyết định số 861/QÐ-TTg của Thủ tướng chính phủ phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, BHXH tỉnh đã phối hợp với ngành Giáo dục và Ðào tạo triển khai rà soát để thực hiện tuyên truyền, vận động phụ huynh, học sinh tham gia BHYT HSSV năm học 2023 - 2024. Trong đó, chú trọng truyền thông về việc không để gián đoạn thẻ BHYT quá 3 tháng nhằm bảo đảm quyền lợi cho học sinh đang theo học tại các trường không bị ảnh hưởng khi đi khám chữa bệnh.

Tại Trường Tiểu học Võ Nguyên Giáp, xã Mường Phăng (TP. Ðiện Biên Phủ), trước tháng 6/2021, xã thuộc địa bàn đặc biệt khó khăn nên 100% học sinh được hỗ trợ thẻ BHYT. Theo Quyết định 861 của Thủ tướng Chính phủ, xã điều chỉnh từ vùng III về vùng I. Vì thế, học sinh trong trường sẽ phải tự mua thẻ BHYT. Ðây là vấn đề khó khăn đối với nhiều gia đình trên địa bàn. Năm học 2023 - 2024, Trường có 255 học sinh, ngay từ đầu năm học, Trường đã triển khai chính sách BHYT đến 100% học sinh và phụ huynh thông qua giáo viên chủ nhiệm các lớp, nhóm zalo của ban đại diện cha mẹ học sinh của trường và các lớp để phụ huynh, học sinh nắm được và đồng tình hưởng ứng thực hiện.

Bà Lường Thị Yết, bản Phăng 2 (xã Mường Phăng) cho biết: Ðược cán bộ BHXH và giáo viên chủ nhiệm tuyên truyền, vận động nên gia đình tôi đã quyết định mua thẻ BHYT cho cháu ngay từ đầu năm học để quyền lợi BHYT của cháu không bị gián đoạn.

Ðảm bảo quyền lợi cho HSSV

Với trách nhiệm tổ chức, thực hiện chính sách BHYT, ngành BHXH tỉnh đã và đang nỗ lực thực hiện tốt việc bảo đảm quyền lợi BHYT cho HSSV; tăng cường cải cách thủ tục tham gia BHYT, sử dụng thẻ BHYT khi đi khám chữa bệnh theo hướng đơn giản, thuận tiện. Cùng với quyền lợi BHYT được mở rộng, thủ tục khám chữa bệnh BHYT cũng được cải tiến khi HSSV có thể sử dụng hình ảnh thẻ BHYT trên ứng dụng “VssID - BHXH số”, thay cho thẻ BHYT bằng giấy, giúp người tham gia BHYT tiết kiệm thời gian, đặc biệt không lo mất, hay hỏng thẻ BHYT giấy.

Thông tin về chính sách BHYT HSSV năm học 2023 - 2024, bà Nguyễn Thị Trinh, Trưởng phòng Quản lý Thu - Sổ Thẻ (BHXH tỉnh) cho biết: Trong năm học này, mức đóng BHYT của HSSV có sự thay đổi do mức lương cơ sở tăng từ 1,49 triệu đồng lên 1,8 triệu đồng. Mức đóng BHYT hàng tháng bằng 4,5% mức lương cơ sở tại thời điểm đóng. Tại tỉnh Ðiện Biên, ngoài việc được ngân sách Nhà nước hỗ trợ 30% mức đóng, ngân sách địa phương hỗ trợ thêm 20% mức đóng. Do đó, số tiền thực đóng BHYT của mỗi HSSV tiếp tục được giảm, từ 81.000 đồng/tháng xuống còn 40.500 đồng/tháng. Việc hỗ trợ giảm mức đóng cho HSSV được coi là giải pháp phù hợp, thiết thực nhằm đạt mục tiêu 100% HSSV tham gia BHYT trong năm học 2023 - 2024.

Việc tham gia BHYT giúp HSSV tiếp cận, thụ hưởng các dịch vụ y tế kỹ thuật cao, chi phí lớn khi không may ốm đau, bệnh tật. Quỹ BHYT đã chi trả cho nhiều bệnh nhân là HSSV mắc các bệnh nan y, mạn tính như: Suy thận, ung thư, tim mạch... với chi phí hàng chục triệu đồng. Ðiều này giúp các gia đình giảm bớt gánh nặng chi phí khám chữa bệnh, các em yên tâm học hành, vượt qua khó khăn bệnh tật.

Ðến nay, tỷ lệ HSSV tỉnh ta tham gia BHYT đã tiệm cận mục tiêu bao phủ 100%. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận nhỏ HSSV cùng gia đình chưa nhận thức được đầy đủ về quyền lợi, tính nhân văn của chính sách BHYT nên chưa tham gia. Với quyết tâm hoàn thành mục tiêu 100% HSSV tham gia BHYT, BHXH tỉnh sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm hoàn thành mục tiêu trên, góp phần thực hiện BHYT toàn dân.

Khó khăn nhưng vẫn tích cực

Là 1 trong 20 đội văn nghệ của xã Mường Phăng, TP. Ðiện Biên Phủ, những năm qua đội văn nghệ bản Khá được đánh giá là hoạt động hiệu quả. Ðược thành lập cách đây 6 năm, chị em trong đội đang là những nhân tố chính hoạt động văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Bà Tòng Thị Thơm, Ðội trưởng Ðội văn nghệ bản Khá chia sẻ: “Ðội hiện có 10 thành viên, đều là chị em có niềm say mê với văn hóa, văn nghệ. Các dịp lễ, tết, ngày kỷ niệm, chị em tích cực tham gia biểu diễn, mang lời ca, điệu múa của mình phục vụ bà con trong bản, xã. Thế nhưng, từ trước đến nay, các chị em đều tự góp tiền mua trang phục, đạo cụ, đồ trang điểm... để phục vụ biểu diễn. Mỗi năm bản trích ra 1 tạ thóc, quy ra tiền để hỗ trợ chị em hoạt động. Khó khăn về kinh phí khiến cho hoạt động của đội bị hạn chế rất nhiều...”.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 1.038 đội văn nghệ quần chúng thôn, bản, tổ dân phố. Mỗi tổ, đội có từ 10 - 40 hạt nhân văn nghệ là các diễn viên không chuyên, cán bộ nghỉ hưu, đoàn viên, thanh niên, người lao động… Ngoại trừ các đội văn nghệ hiện đang biểu diễn phục vụ tại các bản văn hóa du lịch là có nguồn thu, hầu hết các đội còn lại hoạt động theo phương thức xã hội hóa, tự đóng góp kinh phí để sinh hoạt, thuê trang phục biểu diễn. Nhiều đội hoạt động tích cực, hiệu quả, phục vụ nhiệm vụ chính trị, văn hóa, du lịch của địa phương. Vào những dịp lễ, tết, ngày kỷ niệm lớn của đất nước, địa phương, bằng lời ca, tiếng hát, điệu múa, những nghệ sĩ, diễn viên không chuyên tạo nên không khí vui tươi, phấn khởi trong các tầng lớp nhân dân. Hàng năm, trung bình các đội văn nghệ tổ chức khoảng 4.000 buổi biểu diễn, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, từng bước thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hóa giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng trên địa bàn tỉnh. Hoạt động của các đội văn nghệ còn tạo nên nhiều nét riêng có, hấp dẫn cho các điểm du lịch cộng đồng...

Tuy nhiên, theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế như: Nhiều tổ, đội hoạt động cầm chừng, theo mùa vụ, chưa hiệu quả do kinh phí hoạt động còn hạn hẹp, chủ yếu dựa trên nguồn xã hội hóa. Trong khi đó, thu nhập bình quân và đời sống của người dân còn nhiều khó khăn. Vì vậy, việc phát triển cả về số lượng và chất lượng của nhiều đội văn nghệ vẫn chưa được như mong muốn. Ngoài ra, hệ thống các thiết chế văn hóa, cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động văn hóa văn nghệ còn hạn chế, nghèo nàn, chưa khai thác hết các tiềm năng, lợi thế của văn hóa, nhất là phát huy hoạt động của các đội văn nghệ phục vụ phát triển du lịch...

“Tiếp sức” để duy trì hoạt động

Ðể duy trì, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các đội văn nghệ quần chúng, các cấp chính quyền tỉnh nhà đã không ngừng tạo điều kiện thuận lợi cho các đội hoạt động thường xuyên, hiệu quả. Ðặc biệt là vừa qua, tại kỳ họp thứ 11, HÐND tỉnh khóa XV thông qua Nghị quyết “Quy định mức kinh phí hỗ trợ hoạt động cho các đội văn nghệ quần chúng trên địa bàn tỉnh Ðiện Biên”. Theo đó, từ ngày 1/8/2023, mỗi đội văn nghệ thôn, bản, tổ dân phố được hỗ trợ 4 triệu đồng/năm. Ðối tượng được hỗ trợ là đội văn nghệ quần chúng của thôn, bản, tổ dân phố được thành lập theo quyết định của UBND xã, phường, thị trấn trên trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh (1 đội/thôn, bản, tổ dân phố). Kinh phí hỗ trợ được dành cho các hoạt động của đội văn nghệ, gồm: Mua sắm, thuê trang phục, đạo cụ, thiết bị, hóa trang; thuê đạo diễn, biên đạo, dàn dựng chương trình; bồi dưỡng cho diễn viên tập luyện, biểu diễn… Nguồn kinh phí hỗ trợ từ ngân sách địa phương cấp và được bố trí trong dự toán hàng năm của xã, phường, thị trấn theo quy định của pháp luật về ngân sách Nhà nước. Bà Giàng Thị Hoa, Phó Chủ tịch HÐND tỉnh chia sẻ: “Ðây là lần đầu tiên tỉnh Ðiện Biên ban hành một cơ chế chính sách hỗ trợ cho các đội văn nghệ quần chúng ở cơ sở. Các đội văn nghệ này sẽ góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc, đồng thời, cũng góp phần không nhỏ phát triển du lịch của tỉnh nhà”.

Ðội văn nghệ quần chúng bản Púng Tôm, xã Thanh Minh, TP. Ðiện Biên Phủ được thành lập từ năm 2014. Ðội có gần 15 thành viên, tất cả đều là những người yêu thích say mê ca, múa hát truyền thống và mong muốn góp sức vào việc duy trì, bảo tồn và phát triển các loại hình nghệ thuật của quê hương. Từ khi thành lập đến nay, như phần lớn các đội văn nghệ khác trong tỉnh, các thành viên đều tự nguyện đóng góp kinh phí để duy trì hoạt động. Khi nghe tin được thông qua chính sách hỗ trợ 4 triệu đồng/năm, các thành viên không giấu nổi niềm vui. Thậm chí, nhiều thành viên đã nhẩm tính sử dụng tiền để mua những đạo cụ, thiết bị hỗ trợ còn thiếu. Những đạo cụ, thiết bị này đều rất cần thiết cho hoạt động của đội, nhưng bao lâu nay chị em chỉ dám suy nghĩ trong đầu… Bà Lò Thị Hoàn, Ðội văn nghệ bản Púng Tôm chia sẻ: “Ðội thành lập cũng được gần 10 năm nay rồi nhưng còn nhiều khó khăn lắm, nhất là về kinh phí để duy trì hoạt động. Bây giờ nếu có 4 triệu đồng/năm thì giúp chúng tôi làm được rất nhiều. Trước mắt, số tiền đó có thể hỗ trợ mua thêm loa đài, chúng tôi có điều kiện tập luyện các tiết mục tốt hơn, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc...”.

Với đặc thù địa phương còn nhiều khó khăn như tỉnh ta, chính sách hỗ trợ 4 triệu đồng/năm thực sự là nguồn động lực rất lớn để các đội văn nghệ quần chúng tiếp tục duy trì và hoạt động ngày càng hiệu quả. Không chỉ góp phần khuyến khích và phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ tại cơ sở mà đây còn là chính sách thiết thực, ý nghĩa trong việc đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống, tiêu biểu, đậm đà bản sắc dân tộc Ðiện Biên...

Ông Ðàm Văn Cường, Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Mường Nhé cho biết: Là địa bàn có nhiều đồi núi cao, địa hình chia cắt; vào mùa mưa, lượng nước trên các sông suối của huyện Mường Nhé tăng nhanh rất dễ gây lũ ống, lũ quét làm thiệt hại tài sản, hoa màu của người dân cũng như cơ sở vật chất, hạ tầng. Mặt khác, các tuyến đường giao thông chủ yếu là đường cấp IV, cấp V miền núi, nhiều đèo, dốc và đi qua các khu vực có địa hình, địa chất phức tạp. Không chỉ các tuyến quốc lộ và tỉnh lộ, mưa lũ cũng làm thiệt hại nặng các tuyến đường liên xã. Theo thống kê, trong đợt mưa lũ vừa qua, trên địa bàn huyện Mường Nhé có 15 tuyến đường bị sạt lở; 414 điểm sạt, khối lượng sụt sạt ước khoảng 70.000m3... Tổng thiệt hại ước tính 30 tỷ đồng. Trong đó, một số tuyến bị thiệt hại nặng như: Ðường Mường Toong - Huổi Lếch - Nậm Mỳ thiệt hại khoảng 3,8 tỷ đồng; tuyến Nậm Khum - Nậm Sin - Nậm Vì thiệt hại khoảng 1,8 tỷ đồng; tuyến Nậm Kè - Pá Mỳ thiệt hại khoảng 4 tỷ đồng; tuyến Sen Thượng - Lò San Chái thiệt hại khoảng 4,1 tỷ đồng; tuyến Sen Thượng - Tả Long San thiệt hại khoảng 2,6 tỷ đồng... Trên các tuyến đường này mưa lũ đã làm hàng nghìn mét khối đất đá ở ta luy dương cùng cây cối đổ xuống mặt đường; ta luy âm bị sụt lún, cuốn theo một phần mặt đường.

Ðối với các tuyến đường cấp huyện, ngay từ đầu năm, UBND huyện Mường Nhé đã chỉ đạo các phòng, ban, UBND các xã chủ động phương án tại chỗ, đồng thời xây dựng kế hoạch hiệp đồng trong công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn. Tại các điểm sạt lở ta luy dương, các đơn vị doanh nghiệp trên địa bàn ứng trực 24/24 giờ sẵn sàng máy móc, nhân lực, san gạt đất đá đảm bảo cho các phương tiện qua lại an toàn. Còn với điểm ta luy âm bị sụt lún, cuốn theo một phần mặt đường, huyện tổ chức cắm cọc tiêu, rào chắn cảnh báo; thực hiện phân luồng giao thông cho các phương tiện có trọng tải lớn, không đi vào các tuyến đường này. Với các tuyến đường đang trong giai đoạn thi công, bảo hành thì sử dụng vật tư, lực lượng và phương tiện của các doanh nghiệp đang thi công; giao đơn vị chủ đầu tư kiểm tra, chỉ đạo nhà thầu thực hiện các phương án chuẩn bị và bố trí thường trực đảm bảo giao thông.

Quốc lộ 4H mặc dù không do huyện quản lý song đây là tuyến đường huyết mạch nối trung tâm huyện Mường Nhé với TP. Ðiện Biên Phủ. Hàng năm, UBND huyện phối hợp với Sở Giao thông vận tải xây dựng phương án đảm bảo giao thông. Các vị trí thường xuyên xảy ra tắc đường do mưa lũ được chú trọng tu sửa, bảo dưỡng. Ðặc biệt vừa qua, cầu Nậm Nhé II (tại Km135+850, QL.4H từ Mường Chà đi Mường Nhé) bị thiệt hại, hư hỏng nặng nề, không đảm bảo an toàn cho người và phương tiện lưu thông qua cầu. Huyện Mường Nhé chỉ đạo Trung tâm Quản lý đất đai huyện, UBND các xã: Mường Nhé, Mường Toong trực tiếp xuống địa bàn dự kiến thi công cầu tạm và sửa chữa cầu Nậm Nhé II để phối hợp tuyên truyền, vận động người dân có diện tích đất, hoa màu bị ảnh hưởng khi thi công cầu tạm. Ðồng thời, phối hợp tổ chức kiểm đếm, xác định phương án, vận động người dân hiến đất (cho mượn hoặc cho thuê) để làm cầu tạm. Nhờ công tác giải phóng mặt bằng hiệu quả và nhà thầu tập trung thi công khẩn trương, sau 14 ngày cầu tạm trên quốc lộ 4H đã nghiệm thu và đưa vào sử dụng, đảm bảo thời gian.

Hiện nay, công tác duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa các tuyến đường giao thông trên địa bàn huyện gặp khó khăn do lượng đất đá sụt sạt lớn; nhiều công trình giao thông được đầu tư xây dựng từ lâu đã hư hỏng, xuống cấp. Trong khi đó, nguồn kinh phí khắc phục cấp cho huyện hàng năm còn hạn hẹp. Mùa mưa lũ năm nay, trước mắt, UBND huyện sử dụng kinh phí dự phòng ngân sách địa phương khoảng 10 tỷ đồng để hỗ trợ thiệt hại do mưa lũ, trong đó có hỗ trợ đảm bảo giao thông (thông tuyến) tại một số tuyến đường cấp huyện. Một mặt nhằm bảo đảm an toàn cho các phương tiện tham gia giao thông, đồng thời bảo đảm an toàn công trình giao thông không bị hư hỏng thêm. Ðể khắc phục hoàn toàn thiệt hại do mưa lũ, huyện Mường Nhé đã đề xuất nhu cầu kinh phí với tổng nguồn vốn 25 tỷ đồng nhằm sửa chữa các tuyến đường cấp huyện, đảm bảo an toàn giao thông cho người và phương tiện trên địa bàn qua lại. Ðến nay, huyện Mường Nhé đảm bảo thông tuyến bước một cho xe và người đi lại trên 20 tuyến đường cấp huyện. Dự kiến đến tháng 11 (sau khi được bổ sung nguồn vốn), Mường Nhé sẽ khắc phục hoàn toàn các thiệt hại về giao thông do mưa lũ gây ra.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Chủ tịch Hội LHPN tỉnh Đỗ Thị Thu Thủy khẳng định: Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở là những hạt nhân nòng cốt trong phong trào, hoạt động Hội, là những người luôn tận tâm, say mê với công việc cộng đồng, trực tiếp triển khai hoạt động tới hội viên. Dù gặp nhiều khó khăn trong quá trình hoạt động nhưng các chị vẫn hết lòng gắn bó với phong trào phụ nữ, phát huy tinh thần "Óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm". Thay mặt Ban Thường vụ Hội LHPN tỉnh, đồng chí biểu dương, gửi lời tri ân sâu sắc đến toàn thể chị em Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở đã có nhiều đóng góp trong thời gian qua.

Hội nghị xem phóng sự về các tấm gương Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở tiêu biểu có mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả cao. Đồng thời gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm về việc triển khai các hoạt động, phong trào phụ nữ, những mô hình hiệu quả, cách làm hay… của một số Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở điển hình tại các địa phương.

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Mùa A Sơn biểu dương những đóng góp của Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở đối với công tác Hội và phong trào phụ nữ trong tỉnh. Những đóng góp đó đã góp phần quan trọng vào công cuộc giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới trên địa bàn. Để tiếp tục hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị được giao, đồng chí Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy đề nghị các cấp Hội Phụ nữ tỉnh, nhất là Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở và hội viên tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ: Triển khai thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, của tỉnh; chủ động tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chính quyền giải quyết các vấn đề nổi cộm liên quan đến phụ nữ; phát động thực hiện hiệu quả các phong trào thi đua, hỗ trợ các gia đình phụ nữ nghèo phát triển sản xuất, làm nhà đại đoàn kết. Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò của tổ chức Hội trong tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương...

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Mùa A Sơn cũng đề nghị cấp ủy, chính quyền, các ngành quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo, bồi dưỡng tạo nguồn cán bộ nữ; tạo điều kiện thuận lợi để công tác Hội và phong trào phụ nữ ngày càng phát triển đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Đồng chí nhấn mạnh, Hội nghị biểu dương Chủ tịch Hội Phụ nữ cơ sở giỏi là hoạt động rất ý nghĩa, thiết thực, vì vậy Hội LHPN tỉnh nên duy trì hoạt động này trong thời gian tới.

Nhân dịp này, Ban Thường vụ Hội LHPN tỉnh tặng Bằng khen cho 30 cá nhân có thành tích tiêu biểu trong thực hiện nhiệm vụ công tác Hội và phong trào phụ nữ; đề nghị Hội LHPN Việt Nam tặng Bằng khen cho 4 cá nhân.

Lễ Dù Su (lễ cúng dòng họ) được tổ chức mỗi năm một lần. Theo tiếng dân tộc Mông, “Dù” có nghĩa là nhốt lại, gói lại; “Su” có nghĩa là những rủi ro, không thuận lợi, may mắn trong cuộc sống. Lễ Dù Su là ngày lễ xua đuổi vận hạn, cầu chúc sự may mắn sẽ đến từng thành viên của dòng họ trong năm.

Đối với từng dòng họ sẽ có cách tổ chức, ấn định ngày giờ khác nhau, tùy thuộc vào sự thống nhất cũng như quan niệm ngày tốt, ngày xấu của dòng họ. Như họ Giàng ở xã Tỏa Tình, huyện Tuần Giáo, 29/7 hàng năm sẽ là ngày tổ chức cố định Lễ cúng dòng họ. Trong ngày này các hộ gia đình của dòng họ Giàng ở trong và ngoài tỉnh sẽ tiến hành dùng giấy bản tự làm, nhuộm màu xanh, đỏ, vàng khác nhau để phủi, chà lau qua các vật dụng trong nhà tượng trưng cho sự đen đủi, vận xui đeo bám; sau đó kẹp vào hương rồi gói lại mang tới nhà người đăng cai tổ chức lễ.

Tại Lễ Dù Su, trưởng họ là người cúng lễ; mỗi người một tay, một chân tham gia dỡ hương, tháo giấy, xắp cho ngay ngắn. Thầy cúng sẽ tập trung đại diện các hộ gia đình trong vòng tròn bằng dây vải màu, vừa đọc lời cúng vừa đánh chiêng để xua đuổi vận xui. Sau đó, mọi người tổ chức dâng vật tế là một con dê. Con dê được đeo vòng với những răng gỗ nhọn, dùng để treo giấy của các hộ gia đình mang tới (tượng trưng cho “Su”). Thầy mo sẽ đeo khăn đỏ che mặt, mỗi tay một vật phẩm được làm từ kim loại, vừa làm lễ vừa nhảy tròn trên 9 chiếc ghế đè lên nhau. Sau khi đọc hết lời khấn, thầy mo ném thẳng chiếc vòng gắn chuông từ nhà ra sân; người giữ dê sẽ thúc dê chạy đến rừng cách xa bản làng. Tại đây, chiếc vòng giấy mang những điều xui rủi sẽ bị đốt, lọ đựng các tờ giấy nhiều màu được gấp gọn gàng sẽ được mọi người chôn, lễ vật được mổ thịt, dâng lên các vị thần, các linh hồn lành, dữ lẩn khuất gần bản làng.

Có thể nói Lễ Dù Su là một nghi lễ đặc sắc, độc đáo, không chỉ thể hiện những quan niệm, tín ngưỡng văn hóa truyền thống; mà nó còn thể hiện lối sống cộng đồng, đoàn kết, gắn bó cùng nhau phát triển của đồng bào dân tộc Mông.