Văn hóa - Xã Hội

Việc tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng bởi liên quan trước hết tới con người, vị trí việc làm, công tác cán bộ. Thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy đi đôi với tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ; thực hiện cắt giảm những vị trí không cần thiết, làm việc kém hiệu quả. Đây là mục tiêu không đơn giản bởi khi thực hiện sẽ ảnh hưởng lợi ích cá nhân, tập thể. Không ít cán bộ, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị vẫn nương nhờ danh xưng “cán bộ nhà nước”, đi làm theo kiểu “sáng cắp ô đi tối cắp ô về”, hiệu quả công việc không cao. Thực tế qua 7 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị chưa đạt mục tiêu đề ra. Từ kinh nghiệm rút ra khi thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW cần có “liều thuốc đủ mạnh” khắc phục những hạn chế, cần quyết tâm chính trị rất cao, sự chỉ đạo quyết liệt và giải pháp phù hợp. Hiện nay, Trung ương đã có những tháo gỡ về cơ chế, chủ trương để các bộ, ngành, địa phương trong toàn quốc nghiên cứu, xây dựng phương án tinh gọn bộ máy.

Đây là thời điểm không thể chậm trễ trong việc tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị và Trung ương đã chỉ đạo trong tháng 12/2024 bộ, ngành phải hoàn thành tổng kết và đề xuất mô hình cơ quan, đơn vị mình; báo cáo Trung ương phương án kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy trong quý I/2025. Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ tinh gọn bộ máy, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan cần gương mẫu, chủ động, quyết liệt trong thực hiện nhiệm vụ theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”; “Trung ương không chờ cấp tỉnh, cấp tỉnh không chờ cấp huyện, cấp huyện không chờ cơ sở”; “Trung ương làm gương, địa phương hưởng ứng”. Từng cấp, từng ngành bám sát kế hoạch để tổng kết và đề xuất mô hình cơ quan, đơn vị mình bảo đảm đúng tiến độ. Theo đó, mỗi bộ ngành, địa phương chủ động xây dựng phương án kiện toàn, sắp xếp phù hợp với thực tế ngành, địa phương.

Tinh gọn bộ máy là nhiệm vụ khó nhưng không thể không làm; là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị và từng cán bộ, đảng viên. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, phải có “liều thuốc đủ mạnh” để trị căn bệnh cán bộ làm việc hành chính, máy móc; tiêu cực, nhũng nhiễu, “hành dân”, “hành doanh nghiệp”, có lợi ích cá nhân thì mới làm, cố tình làm chậm công việc, xin ý kiến lòng vòng, đổ lỗi cho thể chế, đổ lỗi cho sợ trách nhiệm…

Thời gian tinh gọn bộ máy rất gấp rút song việc triển khai thực hiện phải thận trọng, tiếp thu ý kiến từ tổng kết thực tiễn, tham khảo ý kiến chuyên gia và cả kinh nghiệm của nước ngoài để đề xuất phương án tinh gọn tổ chức bộ máy hiệu quả nhất. Mục tiêu cao nhất của tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị đó là tạo sự thay đổi về chất trong hoạt động của hệ thống chính trị, phải thật sự hiệu quả, chất lượng. Do đó, việc giảm số lượng người làm trong hệ thống chính trị không thuần túy là giảm cơ học mà sắp xếp, đề xuất phương án sử dụng tối ưu từng vị trí công tác theo hướng tinh gọn nhưng hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Bước đầu, Trung ương đề xuất phương án sáp nhập, sắp xếp một số bộ, ngành tối thiểu giảm được 5 bộ, 2 cơ quan trực thuộc Chính phủ. Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy nghiên cứu đề xuất phương án theo nguyên tắc một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính; khắc phục triệt để tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, chia cắt về địa bàn, lĩnh vực. Thực hiện hiệu quả chủ trương về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, phân cấp phân quyền mạnh mẽ cho địa phương, đẩy mạnh cải cách hành chính, chống lãng phí, chuyển đổi số quốc gia, xã hội hóa các dịch vụ công...

Từ những phân tích trên cho thấy, việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu cấp thiết. Để việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy đảm bảo hiệu quả, mỗi cơ quan, đơn vị phải có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng lại cán bộ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Đồng thời thực hiện tốt công tác chính trị tư tưởng và chế độ, chính sách đối với người bị ảnh hưởng do sắp xếp lại tổ chức, bộ máy.

Khi cả hệ thống chính trị trên dưới đồng lòng, đồng thuận thực hiện chủ trương, nghị quyết thì sẽ đạt mục tiêu tinh gọn bộ máy, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Thiệt thòi những đứa trẻ

Chúng tôi cùng cán bộ Trạm Y tế xã Na Sang đến nhà anh Lý A Dính, bản Nậm Bó - một trong những hộ đông con của bản với 5 người con. Không gặp được bố mẹ bởi vợ chồng anh Dính đã lên rừng từ sớm, nhưng chúng tôi lại chứng kiến cảnh mấy đứa trẻ nhếch nhác, lếch thếch, đứa lên 8, lên 10 trông em nhỏ đứa lên 3, đứa đang tập đi. Vừa cõng trên lưng vừa dỗ dành đứa em đang khóc ngặt nghẽo, Lý Thị Dinh, 8 tuổi, con thứ 3 của vợ chồng anh Dính thỏ thẻ: “Thỉnh thoảng cháu phải nghỉ học để ở nhà trông em cho bố mẹ đi nương. Nếu bố mẹ không đi nương sẽ không có cái ăn”.

Cũng bởi suy nghĩ chững chạc, lớn hơn cái tuổi lên 8 “ăn chưa no, lo chưa tới” với bé Dinh, mọi việc nhà từ rửa bát, nấu cơm, trông em, chăn bò Dinh đều làm thuần thục. Ở cùng độ tuổi ấy, những việc làm trên đối với nhiều đứa trẻ chỉ là “học kỹ năng sống” thì đối với Dinh đó lại là công việc thường ngày phải làm, “bản năng sinh tồn”, làm nhiều thành quen tay.

Nhà có 6 người con nhưng nguồn thu chỉ trông chờ vào mảnh nương, mỗi vụ cho thu hoạch chưa đến 5 bao ngô. Để có tiền nuôi cả gia đình, vợ chồng phải đi làm thuê tính công từng ngày nhưng chỉ được bữa nay lo bữa mai - đó là hoàn cảnh của gia đình chị Đi Seo Hủi và anh Lò Seo Lú ở bản Huổi Lèng, xã Huổi Lèng. Vì cuộc sống quá khó khăn, hai con đầu của chị Hủi đã phải bỏ học giữa chừng đi làm thuê, phụ giúp bố mẹ nuôi em. Trong ngôi nhà khung sắt được hỗ trợ thông qua chương trình “Mái ấm nông dân nghèo” của vợ chồng chị Hủi, thứ đáng giá nhất có lẽ là vài bao ngô, thóc xếp ở góc nhà.

Khi được hỏi vì sao hoàn cảnh khó khăn mà vẫn sinh nhiều con, chị Hủi giãi bày: “5 đứa con đầu đều là con gái. Cuộc sống cũng khổ lắm rồi nhưng nếu chưa sinh được con trai thì vợ chồng tôi vẫn sinh tiếp. Cũng may, đứa con thứ 6 là con trai nên giờ tôi không sinh nữa”. 

Những đứa trẻ phải chịu thiệt thòi, cuộc sống thiếu thốn đủ đường cũng bởi sinh nhiều con. Vậy nhưng những trường hợp như gia đình chị Hủi, anh Dính ở Mường Chà không phải là ít. Theo thống kê của Trung tâm Y tế huyện Mường Chà, trong 9 tháng đầu năm 2024 tỷ lệ sinh con thứ 3, vi phạm chính sách dân số tại Mường Tùng chiếm 39,4%; Sá Tổng 30%; Ma Thì Hồ 30,6%; Huổi Lèng 29,1%...

Truyền thông thay đổi hành vi

Sinh con đông không chỉ là gánh nặng trực tiếp cho các gia đình mà còn là gánh nặng cho công tác dân số, cho sự phát triển của xã hội. Thời gian qua, huyện Mường Chà đã triển khai nhiều giải pháp nhằm kéo giảm tình trạng sinh con thứ 3 trở lên, trong đó, xác định công tác truyền thông là khâu then chốt.

Xã Na Sang có 10 bản, trong đó 5 bản vùng cao với hơn 95% dân số là người dân tộc thiểu số, dân tộc Mông chiếm gần 60%. Để giảm thiểu tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên, mỗi cán bộ Trạm Y tế xã là một tuyên truyền viên, đổi mới phương pháp truyền thông. Trạm y tế thực hiện lồng ghép công tác tuyên truyền với các đợt tiêm chủng, cuộc họp bản và tổ chức vào buổi tối để tập hợp đông đảo người dân tham gia. Từ đầu năm đến nay, Trạm Y tế xã Na Sang tổ chức trên 70 buổi tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về hệ lụy của việc sinh con thứ 3.

Chị Trần Thị Bình, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Na Sang chia sẻ: Làm tốt công tác truyền thông nên những năm qua tỷ lệ sinh con thứ 3 trên địa bàn xã có nhiều chuyển biến tích cực. Nếu năm 2020 tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên ở xã là hơn 27% thì đến thời điểm này đã giảm xuống còn 16,2%.

Đẩy mạnh truyền thông, thực hiện kế hoạch hóa gia đình là một trong những biện pháp được chú trọng để điều chỉnh mức sinh. Hàng năm, Trung tâm Y tế huyện Mường Chà phối hợp với Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình duy trì và cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình thường xuyên ở Trạm Y tế các xã, thị trấn; thực hiện cấp biện pháp tránh thai miễn phí (triệt sản, dụng cụ tử cung, thuốc tiêm, cấy tránh thai, thuốc uống tránh thai). Trong 9 tháng đầu năm 2024, toàn huyện đã triển khai đặt vòng tránh thai cho 485 người; cấp miễn phí trên 4.760 vỉ thuốc tránh thai và 5.320 bao cao su…

Nhiều giải pháp đã được triển khai song tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên, vi phạm chính sách dân số của huyện Mường Chà vẫn luôn thuộc top đầu của tỉnh. Năm 2023, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên của toàn huyện là 25,3% và 9 tháng đầu năm 2024 là 23,7%.

Cùng với chị Hoàng Thị Thanh Bình, cán bộ phụ trách dân số xã Mường Tùng đi tuyên truyền, vận động người dân tại bản Huổi Chá, nơi 100% hộ dân là dân tộc Mông, chúng tôi thấu hiểu phần nào những khó khăn của cán bộ làm công tác này. Vừa ân cần hỏi han đời sống bà con, vừa tranh thủ tuyên truyền, giải thích về những hệ lụy của việc sinh đông con để người dân hiểu, làm theo. Vậy nhưng khi được hỏi có sinh đông con nữa không thì người dân vẫn trả lời bằng những câu hỏi ngược: Không sinh con thì lấy đâu ra người làm nương? Không đẻ nhiều làm gì có người đi chăn trâu? Không đẻ được con trai sau này chết đi lấy ai làm lý?!...

Trên đường trở về, chị Bình giải thích cho chúng tôi: Những câu nói ấy của bà con chúng tôi nghe quen rồi. Khi đến tuyên truyền, người dân có ngồi nghe, nhưng để bà con thực hiện thì cần cả chặng đường dài bởi những tư tưởng lạc hậu như: “Trời sinh voi sinh cỏ, đông con hơn nhiều của”, trọng nam khinh nữ… vốn đã bám rễ sâu trong tiềm thức của nhiều gia đình.

Ngoài ra, còn do nhiều nguyên nhân khác như: Sự hiểu biết của người dân về chính sách dân số còn hạn chế; tình trạng tảo hôn; chế tài xử lý đối với trường hợp vi phạm chính sách dân số còn nhiều bất cập và gần như không thể xử lý… khiến bài toán giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên ở Mường Chà chưa có lời giải. 

Với gần 95% dân số là người dân tộc thiểu số, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên cao, nhận thức người dân khó thay đổi… là những vấn đề Mường Chà cần tìm giải pháp để thực hiện chính sách dân số, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Gia đình ông Màng Văn Niêm, bản Nậm Nèn 2, xã Nậm Nèn gắn bó với vùng đất này qua nhiều thế hệ, kiên trì bám trụ đồi nương và dòng sông Nậm Mức. Sinh ra và lớn lên tại đây, ông Niêm đã chứng kiến biết bao sự thay đổi của mảnh đất quê hương.

Ông Niêm chia sẻ: “Ngày trước, dòng Nậm Mức chảy qua Nậm Nèn chỉ là một dòng nước nhỏ, lòng sông lổn nhổn đá. Nhưng từ khi Nhà máy Thủy điện Trung Thu, nằm trên địa phận xã Pa Ham (huyện Mường Chà) đi vào hoạt động, nước sông dâng cao. Giờ đây, khúc sông uốn lượn qua Nậm Nèn với mặt hồ rộng lớn, yên ả, tạo cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp”.

Người dân nơi đây cũng dần thay đổi cách nghĩ, cách làm. Họ không chỉ chăm chỉ, cần cù làm nương mà còn biết tận dụng tài nguyên mặt nước để phát triển kinh tế, cải thiện cuộc sống.

Bên bờ Nậm Mức, đã nhiều năm nay, căn nhà nhỏ của gia đình ông Màng Văn Niêm trở thành địa chỉ quen thuộc không chỉ với người dân các xã: Nậm Nèn, Hừa Ngài, Huổi Mí của huyện Mường Chà mà còn cả với người dân 2 huyện Tủa Chùa, Tuần Giáo. Từ một sạp hàng tạp hóa nhỏ, gia đình ông đã mở rộng, trở thành cửa hàng cung cấp các mặt hàng thiết yếu cho người dân.

Ông Niêm còn mở thêm dịch vụ ẩm thực và trải nghiệm trên sông. Mỗi lần ghé qua Nậm Nèn, du khách không chỉ được thưởng thức những món ăn dân dã mà còn chìm đắm trong không gian bình yên của mặt nước bao la. Nhờ sự cần cù và nhạy bén trong kinh doanh, gia đình ông Niêm đã trở thành một trong những hộ có kinh tế phát triển ở Nậm Nèn.

Tương tự ông Niêm, gia đình ông Lò Văn Quán, bản Nậm Nèn 2 cũng mạnh dạn đầu tư 30 triệu đồng mua thuyền vận chuyển nông sản và đánh bắt cá trên sông. Trước đây khi lòng hồ chưa tích nước, vì không có đường nên người dân canh tác trên nương rất vất vả. Trồng được củ sắn, bắp ngô đã khó song việc vận chuyển để tiêu thụ càng khó hơn. Bà con phải chia nhỏ nông sản rồi gùi về. Từ ngày nước dâng thành hồ rộng, ngô, sắn, dong riềng sau khi thu hoạch được vận chuyển bằng thuyền. Lòng sông còn là nơi người dân khai thác, đánh bắt cá, tôm cho bữa ăn hàng ngày và mang bán, nâng cao thu nhập.

Ông Lò Văn Quỳnh, Chủ tịch UBND xã Nậm Nèn kể lại thời điểm khi xã mới ra “ở riêng” vào năm 2013, trên cơ sở chia tách từ xã Pa Ham. Khi ấy, đời sống người dân rất khó khăn, giao thông cách trở, không điện lưới quốc gia, không nước sạch, tỷ lệ hộ nghèo chiếm hơn 90%. Bằng sự quan tâm hỗ trợ của Đảng, Nhà nước thông qua chương trình, dự án giảm nghèo cùng sự nỗ lực của chính quyền và người dân, đến nay Nậm Nèn giảm còn 298 hộ nghèo (chiếm 44%), 113 hộ cận nghèo (chiếm 17%).

Phát huy tiềm năng đất đai, Nậm Nèn duy trì phát triển 144ha cây dong riềng, hơn 130ha cây sắn, 262ha ngô, 200ha lúa. Cùng với phát triển đàn gia súc, gia cầm, xã nuôi thả 4ha thủy sản. Hiện nay, Nậm Nèn đã và đang triển khai nhiều dự án đầu tư hạ tầng thiết yếu, mô hình kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số, như: Sửa chữa đường bê tông nội bản Cứu Táng; trồng ngô lai F1 NK7328 với diện tích 86,6ha tại các bản Nậm Nèn 1, Nậm Nèn 2, Háng Trở, Phiêng Đất B; trồng lúa vụ hè thu giống thuần ADI 168XN1 với diện tích 106ha tại 8/8 bản; xây dựng công trình nước sinh hoạt phân tán với 147 hộ tại 7/8 bản được thụ hưởng…

Với sự đồng lòng, quyết tâm vươn lên của cấp ủy, chính quyền và người dân, tin rằng nơi dòng Nậm Mức chảy qua, Nậm Nèn vẫn là địa bàn xa xôi nhưng không còn cách trở và nghèo khó nữa!