Văn hóa - Xã Hội

Trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập toàn cầu, việc bảo tồn văn hóa dân tộc là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết để duy trì bản sắc. Từ những nét văn hóa dân gian, nghệ thuật truyền thống cho đến các lễ hội và phong tục tập quán, tất cả đều góp phần tạo nên bức tranh đa dạng, phong phú và giàu bản sắc của nền văn hóa Điện Biên nói riêng, cả nước nói chung.

Trong thời gian qua, các cơ quan chuyên môn của tỉnh đã tập trung vào công tác này và thu được nhiều kết quả quan trọng. Cụ thể, trong bảo tồn di sản văn hóa vật thể, các cơ quan chuyên môn thực hiện nghiên cứu, khai quật khảo cổ học tại di chỉ khảo cổ và các di tích có di chỉ khảo cổ; nghiên cứu sưu tầm tài liệu, hiện vật liên quan đến lịch sử, văn hóa các dân tộc trong tỉnh, đặc biệt là những tư liệu, tài liệu, hiện vật cổ, quý hiếm liên quan đến di sản văn hóa và Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954.

Đến nay, tổng số hiện vật đang được lưu giữ, quản lý tại Bảo tàng tỉnh, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ và Ban Quản lý di tích tỉnh là 19.559 hiện vật gốc. Công tác trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng và di tích tiếp tục được quan tâm, triển khai thực hiện, tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền, tổ chức tuyên truyền tại trường học, qua đó đã thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước tham quan.

Công tác trùng tu, bảo tồn, tôn tạo di tích tiếp tục được tiếp tục quan tâm, triển khai thực hiện, đặc biệt là di tích Chiến trường Điện Biên Phủ. Việc tìm kiếm, bổ sung các điểm di tích thành phần vào danh mục Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ được quan tâm triển khai thực hiện.

 Hiện nay, các cơ quan chuyên môn đã lựa chọn, đề xuất 5 địa điểm có dấu hiệu di tích để lập hồ sơ khoa học đề nghị cấp có thẩm quyền công nhận xếp hạng bổ sung vào danh mục Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ, gồm: Sở Chỉ huy Đại đoàn 308 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ; Sở Chỉ huy Trung đoàn 36, Đại đoàn 308 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ; Đồi Xanh; Sở Chỉ huy Đại đoàn 316 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ; Trận địa pháo 105mm của Đại đội 805, Tiểu đoàn 54, Trung đoàn 45, Đại đoàn 351 trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Cùng với đó, công tác kiểm kê, lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể đề nghị đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được quan tâm triển khai. Hiện toàn tỉnh có 20 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; trong đó, 2 di sản được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” và di sản “Nghệ thuật Xòe Thái”.

Công tác xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể được quan tâm, góp phần “tiếp lửa” cho họ giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc mình. Hiện toàn tỉnh có 41 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng và truy tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú.

Ngày 13/8/2024, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 3563/KH-UBND xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể tỉnh Điện Biên lần thứ Tư, làm cơ sở để các cơ quan và các cá nhân có liên quan tiếp tục triển khai thực hiện.

Việc bảo tồn, truyền dạy chữ viết của các dân tộc thiểu số tiếp tục được quan tâm, đã tổ chức được các lớp truyền dạy chữ Thái tại huyện Điện Biên, thành phố Điện Biên Phủ và lớp học tiếng Dao tại huyện Tủa Chùa. Ngành Giáo dục và Đào tạo tích cực triển khai thực hiện việc dạy tiếng Thái, tiếng Mông cho học sinh phổ thông trên địa bàn tỉnh. Bảo tồn, truyền dạy, phát huy các môn thể thao dân tộc truyền thống, như: Trò chơi dân gian tung còn, tó sáng, tó phại, tó má lẹ của dân tộc Thái (ngành Thái trắng) tại bản Nà Sự, xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ; trò chơi dân gian giã bánh giày, đánh yến, tù lu tại bản Lồng, xã Tỏa Tình, huyện Tuần Giáo.

Ngoài ra, các cơ quan chuyên môn cũng chú trọng công tác giáo dục, tuyên truyền, giới thiệu di sản văn hóa cho học sinh, sinh viên. Các cơ sở giáo dục đã tổ chức lồng ghép trong chương trình giáo dục chính khóa, ngoại khóa và các hoạt động tập thể cho học sinh, sinh viên về văn hóa truyền thống các dân tộc; khuyến khích các học sinh tích cực tham gia hoạt động tạo cảnh quan cho di tích, hoạt động trải nghiệm tại di tích và các Bảo tàng. Nhiều chương trình, hoạt động trải nghiệm đã trở thành thương hiệu riêng như chương trình trải nghiệm “Chúng em làm Chiến sĩ Điện Biên”, “Bữa cơm chiến sĩ”…

Bảo tàng tỉnh - một trong những đơn vị “chủ công” trong công tác bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua. Bà Lê Thị Lan Anh, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: Như chúng ta đều biết, các lễ hội truyền thống các dân tộc đã phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan; là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại; phản ánh sinh động về văn hoá, tập tục, tín ngưỡng của đồng bào. Lễ hội luôn giữ vai trò là sợi dây gắn kết cộng đồng và thể hiện khát vọng của con người hướng tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Do vậy, thực hiện nhiệm vụ bảo tồn di sản, năm 2024, Bảo tàng tỉnh đã bảo tồn, phục dựng 2 lễ hội truyền thống, gồm: Lễ Mừng cơm mới của dân tộc Cống tại huyện Nậm Pồ; lễ Cúng lá lúa của dân tộc Kháng, bản Quảng Lâm, xã Quảng Lâm, huyện Mường Nhé. Bên cạnh đó, Bảo tàng tỉnh còn tổ chức 2 lớp truyền dạy nghề thủ công truyền thống: Nghề đan lát của dân tộc Si La tại huyện Mường Nhé; nghề đan lát của dân tộc Cống tại huyện Mường Nhé và 1 lớp truyền dạy nghề làm trang phục truyền thống của dân tộc Kháng tại huyện Tuần Giáo. Với kết quả đó đã góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn di sản văn hóa, thế nhưng tỉnh nhà vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong những thách thức lớn nhất là nguy cơ mai một của các giá trị văn hóa truyền thống dưới tác động của quá trình hiện đại hóa và toàn cầu hóa. Một số dân tộc thiểu số, văn hóa đã bị mai một nhiều, nên việc lựa chọn dân tộc và nội dung bảo tồn không thể thực hiện được.

Ngoài ra, di sản văn hóa còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển du lịch. Nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã biết khai thác và phát huy giá trị của các di sản để thu hút du khách, từ đó tạo động lực phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, việc đầu tư cơ sở vật chất vào du lịch cộng đồng còn hạn chế, chưa có sự vào cuộc của các doanh nghiệp lớn nên sản phẩm còn đơn điệu, chưa thu hút được du khách.

Thêm nguyên nhân nữa là một số cấp ủy đảng, chính quyền cơ sở chưa chú trọng đúng mức về công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, bởi vậy thiếu sự chỉ đạo quyết liệt. Việc đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, trong đó có bảo tồn di sản văn hóa vẫn chưa thực sự tương xứng với yêu cầu thực tế hiện nay.

Mong rằng, trong thời gian tới, công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa sẽ có sự tham gia của cấp ủy, chính quyền các cấp, các cơ quan chuyên môn và sự song hành của cả cộng đồng trên địa bàn tỉnh. Từ đó, sẽ gìn giữ được những nét đẹp văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về cội nguồn đất nước, góp phần tăng cường tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc trong mỗi người.

Ông Định Quang Bạo, Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Điện Biên Đông cho biết: Triển khai thực hiện nghị quyết xóa bản trắng về điện lưới quốc gia, tính đến thời điểm hiện tại đã kéo điện, cung cấp điện lưới cho 24 bản trên địa bàn huyện. Hiện huyện đang triển khai 15 dự án từ nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia, nguồn vốn hỗ trợ của Thành phố Hồ Chí Minh, các đơn vị trên địa bàn đang tập trung nhân lực, máy móc thiết bị phấn đấu hoàn thành, đưa vào sử dụng, phục vụ nhân dân trước Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Tăng thêm 18 bản được phủ điện lưới quốc gia, đưa tổng số bản có điện trên địa bàn huyện lên 198/198 bản. Số hộ sử dụng điện tăng thêm so với 2023 khoảng 1.280 hộ, đưa tổng số hộ được sử dụng điện trên địa bàn huyện lên 14.433/14.543 hộ, đạt 104,46% so với nghị quyết đề ra và về đích trước 1 năm.

Các dự án đưa lưới điện về vùng cao, xóa bản trắng về điện góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, tạo tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo.

Ông Lường Văn Thái, Phó Chủ tịch UBND xã Chiềng Sơ cho biết: Những tháng cuối năm, trên địa bàn xã có 5 bản vừa được sử dụng điện lưới gồm: Thẳm Trẩu, Háng Tầu, Háng Pa, Nà Ly, Huổi Tấu. Có điện lưới quốc gia sẽ đáp ứng tiêu chí dịch vụ xã hội cơ bản về thông tin viễn thông, sử dụng được các phương tiện tiếp cập thông tin truyền hình, internet trong bộ tiêu chí đo lường chuẩn nghèo đa chiều… số hộ nghèo, cận nghèo giảm đáng kể. Theo kết quả rà soát năm 2024, tại 5 bản được kéo điện, số hộ từ nghèo sang cận nghèo, cận nghèo thoát nghèo đạt hơn 10 hộ.

Là một trong 5 bản mới được phủ lưới điện, bản Háng Pa, xã Chiềng Sơ là một trong những bản khó khăn nhất xã, giao thông đi lại cách trở, các hộ dân sống thưa thớt, xa nhau, đường từ trung tâm xã tới Háng Pa vẫn là đường đất. Cả bản có 59 hộ, 360 nhân khẩu, trên 90% là hộ nghèo, cận nghèo. Việc bao phủ điện lưới cho Háng Pa có ý nghĩa hết sức quan trọng, làm thay đổi diện mạo bản làng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo.

Anh Giàng A Chữ, trưởng bản Háng Pa phấn khởi chia sẻ: Điện lưới được kéo và đưa vào sử dụng từ đầu tháng 11. Sau khi có điện, đời sống bà con dân bản thay đổi rõ rệt, các cháu học sinh không phải học bài bằng đèn năng lượng và đèn dầu nữa. Một số hộ trong bản bắt đầu sắm sửa các thiết bị như: nồi cơm điện, tivi, tủ lạnh, máy bơm nước… nâng cao chất lượng cuộc sống, phục vụ sản xuất.

Với các dự án đang đồng loạt triển khai cùng tinh thần trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị thi công, các bản vùng cao Điện Biên Đông dần bừng sáng. Tin rằng, Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, 100% bản vùng cao Điện Biên Đông sẽ đón năm mới dưới ánh sáng điện lưới quốc gia.

Theo đại diện chính quyền địa phương, vụ cháy xảy ra vào khoảng 10 giờ 45 phút, tại gia đình ông Lò Văn Thọc, bản Quan Chiêng. Ngôi nhà sàn 4 gian cùng toàn bộ đồ dùng thiết yếu của gia đình ông Lò Văn Thọc bị thiêu rụi, rất may không có thiệt hại về người.

Nhận được tin báo, các lực lượng chức năng cùng nhân dân bản Quan Chiêng đã đến ứng cứu, khẩn trương dập lửa. Tuy nhiên, vì ngôi nhà được làm hoàn toàn bằng gỗ nên đám cháy bùng phát nhanh và lan rộng, gây khó khăn cho lực lượng chữa cháy. Đến khoảng 11 giờ 30 phút cùng ngày, đám cháy đã cơ bản được khống chế, không để cháy lan sang các hộ dân khác. Ước tính ban đầu, thiệt hại khoảng 400 triệu đồng.

Ngay sau khi vụ cháy xảy ra, lãnh đạo TX. Mường Lay, phường Na Lay đã đến động viên và trao 55 triệu đồng hỗ trợ gia đình ông Lò Văn Thọc khắc phục hậu quả. Đồng thời tiếp tục kêu gọi mọi nguồn lực giúp đỡ gia đình sớm ổn định cuộc sống.

Hiện cơ quan chức năng đang điều tra, làm rõ nguyên nhân xảy ra vụ cháy.

Với gần 200 hộ đồng bào dân tộc Lào sinh sống, trước đây, người Lào Na Sang chỉ dệt trang phục cho bản thân hoặc gia đình sử dụng. Vài năm trở lại đây, nhận thấy nghề dệt không chỉ là bản sắc mà còn mang lại nguồn thu nhập ổn định, nhiều phụ nữ ở Na Sang đã phát huy nghề truyền thống của dân tộc mình gắn với phát triển kinh tế.

Một điển hình hiệu quả trong việc gìn giữ, phát triển nghề dệt truyền thống là Hợp tác xã (HTX) Dệt thổ cẩm Na Sang 2 với 15 thành viên. Các sản phẩm chủ yếu được HTX sản xuất là áo, khăn, chân váy, các loại vải thô, túi đeo… Để có được tấm vải và sản phẩm thổ cẩm hoàn hảo sẽ trải qua rất nhiều công đoạn từ trồng bông, tách hạt sợi bông, xe sợi, nhuộm chàm rồi dệt vải. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỳ công, khéo léo của người phụ nữ. Mỗi thớ vải, mỗi hoa văn đều được tính toán kĩ với các câu chuyện riêng mang đậm triết lý, sự tích văn hóa truyền thống dân tộc Lào.

Bà Lò Thị Viên, Giám đốc HTX Dệt thổ cẩm Lào Na Sang 2 chia sẻ: Các sản phẩm đều là hàng thủ công, quy trình làm đảm bảo nét truyền thống và yếu tố thẩm mỹ nên khách hàng rất ưa chuộng. Thị trường chính các sản phẩm của HTX là khách hàng từ Hà Nội, Hòa Bình, Sa Pa đặt hàng; mỗi đơn hàng dao động từ 1 - 50 triệu đồng. Thành viên HTX nhận khoán và làm sản phẩm tại gia đình, tùy thuộc vào việc đầu tư thời gian sẽ quyết định thu nhập cao hay thấp. Trung bình mỗi thành viên HTX có thu nhập từ 2,5 - 5 triệu đồng/tháng, đem lại nguồn thu nhập khá cao trong thời điểm nông nhàn.

Việc sản xuất các sản phẩm tại gia đình thành viên HTX góp phần thúc đẩy sự tiếp xúc, truyền dạy, hứng thú của thế hệ trẻ đối với sản phẩm thủ công truyền thống.

Là thành viên HTX, bà Lò Thị In, bản Na Sang 2 chia sẻ: “Các sản phẩm gia đình làm chủ yếu là thổ cẩm hoa văn, thông thường thời gian rảnh sẽ làm, hoàn thành thì giao cho HTX. Trung bình công tính theo sản phẩm khoảng 100.000 đồng/mét khung vải, thu nhập khoảng 3 triệu đồng/tháng. Mỗi khi nhận khoán sản phẩm, một số công việc như nhuộm chàm, xe sợi… đều cần cháu gái phụ giúp, đây cũng là dịp truyền dạy kỹ năng làm nghề cho thế hệ trẻ trong gia đình”.

Khác với Na Sang 2, khi các sản phẩm dệt được đẩy mạnh tiêu thụ, quy về một mối dưới hình thức HTX, tại bản Na Sang 1 - cũng là nơi đồng bào dân tộc Lào sinh sống, các bà, các mẹ ngày ngày lưu giữ truyền dạy văn hóa truyền thống trong từng hoa văn, tìm cách đưa sản phẩm thổ cẩm dân tộc Lào ra thị trường.

Bà Lường Thị Ún, bản Na Sang 1 chia sẻ: “Cả bản hiện tại có hơn 20 người vẫn duy trì nghề dệt, khi dệt thường kèm dạy thêm cho các con, các cháu. Mỗi người đều có mối tiêu thụ riêng, mặt hàng chủ yếu được làm là chân váy và khăn bởi dễ bán, dễ tiêu thụ hơn sản phẩm khác. Một năm tôi làm ra hơn 30 chiếc chân váy, khi thu hoạch lúa mùa xong sẽ đi bán tại các bản trong xã Núa Ngam hoặc cho khách đặt mua. Trung bình mỗi chân váy có giá từ 400.000 - 500.000 đồng tùy độ dài ngắn cùng chi tiết hoa văn. Đây là nguồn phụ thu cũng như góp phần duy trì trang phục truyền thống dân tộc Lào.

Trải qua nhiều thế hệ, nghề dệt thủ công truyền thống dân tộc Lào ở Na Sang vẫn được gìn giữ bảo tồn và phát triển. Việc tìm đầu ra đưa sản phẩm truyền thống thành sản phẩm phát triển kinh tế không chỉ đem lại nguồn thu cho bà con, đồng thời còn tạo cơ hội cho thế hệ trẻ tiếp xúc nhiều hơn khơi dậy tình yêu với nghề truyền thống, qua đó góp phần gìn giữ phát triển nghề dệt thủ công trong đời sống hiện đại.

Bài 1: Khắc phục hậu quả thiên tai

Trận lũ quét đã gây ra thiệt hại rất lớn về người, nhà ở và tài sản cho người dân xã Mường Pồn. Chính vì vậy, ngay sau khi cơn lũ đi qua, cấp ủy, chính quyền các cấp và các lực lượng đã và đang đồng hành cùng người dân vùng lũ khắc phục hậu quả thiên tai, giúp bà con từng bước ổn định cuộc sống.

Khẩn cấp hỗ trợ

Lũ quét kéo theo lượng đất đá khổng lồ trôi xuống các bản: Mường Pồn 1, 2; Lĩnh và Tin Tốc 1, 2 khiến 4 người chết, 3 người mất tích. Hơn 20 hộ bị trôi, sập nhà ở hoàn toàn, trên 100 nhà ở bị ngập úng, sạt lở vùi lấp, với tỷ lệ thiệt hại từ 30 - 70% phải di dời đến nơi ở mới. Cùng với đó là gần 160ha đất trồng lúa nước, lúa nương, ngô và sắn bị ảnh hưởng; trong đó trên 150ha bị thiệt hại 100%, gần 8ha bị thiệt hại 30 - 70%. Mưa lũ cũng khiến hơn 15ha ao cá của người dân trên địa bàn bị thiệt hại và 3.720 con gia cầm, trên 240 con gia súc bị chết sau mưa lũ. Những mất mát đó đã trở thành nỗi ám ảnh đối với người dân địa phương.

Gần 4 tháng trôi qua, ông Lường Văn Tân, bản Lĩnh (xã Mường Pồn) vẫn chưa thể quên được những giây phút kinh hoàng của cơn lũ quét xảy ra ngày 25/7. Ông Tân kể lại: “Đến bây giờ, tôi vẫn chưa hết bàng hoàng vì trận lũ vừa qua. Nước lũ tràn qua bản nhanh quá, kéo theo nhiều đất, đá, gỗ… khiến gia đình tôi và một số gia đình chịu mất mát quá lớn. Nhà thì mất người thân, nhà thì thiệt hại về nhà cửa, tài sản. Rất đau xót! Ngay sau lũ, các cơ quan, ban, ngành và địa phương đã đến hỗ trợ, giúp đỡ. Đó là niềm động viên rất lớn với dân bản…”.  

Sau cơn lũ dữ, Mường Pồn ngổn ngang đất, đá và rác thải bủa vây. Đống đổ nát tạo ra một khung cảnh tan hoang, đối lập với hình ảnh bản làng bình yên trước đây. Thực tế đó đòi hỏi cấp ủy, chính quyền địa phương cần khẩn trương tập trung khắc phục hậu quả. Việc làm trước tiên của địa phương và cơ quan chức năng là đã kịp thời di dời các hộ dân đến nơi ở an toàn, cứu đói khẩn cấp, huyện Điện Biên đã phân bổ trên 1,1 tỷ đồng, giao cho xã Mường Pồn thực hiện hỗ trợ trên 61 tấn gạo cứu đói cho 333 hộ dân/1.336 nhân khẩu trong 3 tháng.   

Nhằm bố trí, sắp xếp chỗ ở cho các gia đình bị thiệt hại do thiên tai và nằm trong vùng nguy hiểm cần di dời, huyện Điện Biên đã triển khai các phương án tái định cư tại điểm dân cư Huổi Ké và các bản: Lĩnh, Tin Tốc 1, 2 và Mường Pồn 1, 2. Trong đó, các bản: Lĩnh,  Tin Tốc 1, 2 là địa điểm bố trí tái định cư tại chỗ cho 36 hộ; còn lại 66 hộ di chuyển đến nơi ở mới.

Tuy nhiên, trong quá trình sắp xếp, ổn định dân cư bị ảnh hưởng thiên tai do lũ quét trên địa bàn xã cũng gặp nhiều vướng mắc, gây khó khăn cho việc bố trí quỹ đất cho các hộ dân bị thiệt hại xây dựng nhà ở. Nguyên nhân chủ yếu là do một số hộ dân thuộc diện phải di chuyển hoặc nhường đất cho chính quyền bố trí, sắp xếp tái định cư chưa thực sự chia sẻ với những người cùng cảnh ngộ. Thậm chí có những trường hợp, cơ quan chức năng đã họp bàn, thống nhất và đã đồng tình với phương án nhường đất để tái định cư cho các hộ bị ảnh hưởng bởi thiên tai nhưng sau đó lại thay đổi ý kiến hoặc con cái không đồng ý… đã ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ chung của việc sắp xếp ổn định dân cư. Vì vậy, hiện nay, cơ quan chức năng cùng với chính quyền địa phương đang tập trung tuyên truyền, vận động và thuyết phục các hộ gia đình này để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các điểm tái định cư cho người dân trên địa bàn.

Từng bước khôi phục sản xuất  

Cùng với bố trí, sắp xếp ổn định dân cư và hỗ trợ xây dựng nhà ở cho nhân dân, cấp ủy, chính quyền các cấp còn thực hiện nhiều việc làm cụ thể nhằm đảm bảo sản xuất. Trong cơn lũ vừa qua, xã Mường Pồn có hơn 570 hộ dân ở các bản: Mường Pồn 1, Tin Tốc, Huổi Chan, Huổi Un bị ảnh hưởng đến diện tích đất canh tác. Nhiều ruộng, nương bị vùi lấp, cuốn trôi, với tổng diện tích khoảng 120ha.

Địa phương cũng phê duyệt phương án hỗ trợ cấp kinh phí cho 571 hộ bị thiệt hại về sản xuất nông nghiệp; hỗ trợ mô hình chăn nuôi tạo sinh kế cho 278 hộ dân ở 3 bản: Mường Pồn 1, Lĩnh và Tin Tốc; hỗ trợ mô hình trồng trọt, cải tạo đất, chỉnh trang bờ thửa để khôi phục sản xuất với diện tích trên 115ha…

Bên cạnh sự hỗ trợ của chính quyền, người dân Mường Pồn cũng đang nỗ lực vượt qua khó khăn, chủ động phục hồi sản xuất. Ông Lò Văn Bình, Bí thư Chi bộ bản Lĩnh, xã Mường Pồn cho biết: “Sau lũ, dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy xã, chúng tôi đã tiến hành kiểm tra, rà soát diện tích sản xuất có thể khắc phục để tiếp tục chăm sóc. Vừa qua, phát huy vai trò của người đảng viên tại cơ sở, chi bộ đã huy động cán bộ, đảng viên và các đoàn thể tham gia hỗ trợ các hộ gia đình vùng lũ thu hoạch lúa mùa, nhằm giảm thiểu thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp…”.

Sau những ngày mưa lũ, tranh thủ thời tiết nắng ráo, nhân dân trong xã đã kịp thời thu hoạch lúa mùa và cải tạo lại diện tích ruộng lúa nước bị đất, đá vùi lấp tiếp tục canh tác. “Thường vụ Đảng ủy đã chỉ đạo các bí thư chi bộ tại những bản bị thiệt hại nặng nề nhất, các đảng ủy viên phụ trách xuống cơ sở hỗ trợ bà con nhân dân khắc phục ổn định chỗ ở. Đồng thời, đề xuất với Thường trực Huyện ủy Điện Biên hỗ trợ về nhân lực, vật lực để ổn định sau mưa lũ. Chính quyền, đoàn thể xã cũng tuyên truyền, vận động bà con tập trung cải tạo những diện tích có thể khắc phục được để canh tác; đồng thời huy động lực lượng hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai. Vừa qua, các lực lượng đã hỗ trợ người dân thu hoạch kịp thời gần 30ha lúa mùa; góp phần quan trọng vào việc đảm bảo lương thực phục vụ cuộc sống trong thời gian tới” - Chủ tịch UBND xã Mường Pồn Quàng Văn Tiến nhấn mạnh.

Bài 2: Nỗ lực ổn định dân cư

Trở ngại trong huấn luyện

Mường Nhé là huyện biên giới đặc biệt khó khăn của tỉnh Điện Biên, với diện tích rộng, dân cư thưa thớt. Địa hình chủ yếu là rừng núi nhưng phần lớn diện tích đã giao cho các cộng đồng, hộ gia đình, cá nhân quản lý, bảo vệ rừng; còn lại là diện tích canh tác nông nghiệp của người dân. Vì thế, quỹ đất không còn nhiều trong khi nhu cầu có thao trường huấn luyện cho các lực lượng vũ trang trên địa bàn là cấp thiết.

Do thiếu thao trường, vào mỗi mùa huấn luyện, Ban CHQS huyện Mường Nhé lại tất bật tìm kiếm địa điểm phù hợp. Trước thời gian huấn luyện 2 – 3 tháng, Ban CHQS huyện phối hợp với cấp ủy, chính quyền các xã thực hiện công tác dân vận để thuyết phục người dân cho mượn tạm bãi đất nương, đất canh tác làm thao trường huấn luyện.

Thời gian huấn luyện thường kéo dài, có những nội dung từ nửa tháng đến một tháng. Nếu không chủ động chuẩn bị thao trường, việc tổ chức huấn luyện sẽ gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả công tác huấn luyện. Khi mượn đất làm thao trường, các lực lượng phải thận trọng, lựa chọn khu vực người dân đang chờ luân canh hoặc chưa sử dụng, nhằm giảm thiểu tác động đến hoạt động sản xuất và phát triển kinh tế của người dân.

Thượng tá Trần Xuân Thái, Phó Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Mường Nhé cho biết: Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn song những năm qua, Ban CHQS huyện vẫn luôn nỗ lực vượt qua, chủ động tìm kiếm giải pháp để đảm bảo thao trường huấn luyện theo đúng quy định. Ngay từ đầu năm, Ban CHQS huyện đã phối hợp với cấp ủy và chính quyền địa phương vận động người dân cho mượn đất. Sau đó cán bộ, chiến sĩ tiến hành xây dựng thao trường, chuẩn bị bãi tập, củng cố mô hình học cụ nhằm đảm bảo điều kiện tốt nhất cho công tác huấn luyện. Nhờ đó, đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu hằng năm.

Thiếu thao trường huấn luyện cơ bản, cán bộ chiến sĩ sẽ vất vả hơn khi phải tập trung xây dựng, cải tạo bãi đất, nương của người dân thành thao trường, bãi tập. Sau khi kết thúc huấn luyện, đơn vị tiếp tục dành thời gian hoàn trả hiện trạng đất cho người dân. Điều kiện huấn luyện sẽ không đảm bảo chuẩn như thao trường cơ bản do đó ảnh hưởng kết quả, chất lượng huấn luyện.

Nỗ lực bố trí quỹ đất

Nhiều năm qua, Ban CHQS huyện Mường Nhé đã tích cực đề xuất giải pháp, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong công tác quy hoạch và bố trí quỹ đất để xây dựng thao trường huấn luyện.

Năm 2020, huyện Mường Nhé đã quy hoạch thao trường huấn luyện. Đến cuối năm 2021, UBND huyện ban hành quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người sử dụng đất, các đối tượng bị ảnh hưởng và kinh phí tổ chức thực hiện khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng trường bắn, thao trường huấn luyện tổng hợp của lực lượng vũ trang huyện Mường Nhé.

Sau khi phương án bồi thường và hỗ trợ được phê duyệt, Ban CHQS huyện Mường Nhé phối hợp với các phòng, ban chuyên môn của huyện cùng cấp ủy và chính quyền xã Mường Nhé tiến hành tuyên truyền, vận động các hộ dân ủng hộ chủ trương của huyện.

Thượng tá Trần Xuân Thái chia sẻ: Dự án thu hồi đất của 5 hộ dân ở bản Nậm San 1 và một tổ chức là UBND xã Mường Nhé. Ban đầu, các hộ dân còn do dự vì lo ngại mất đất sản xuất, ảnh hưởng sinh kế. Tuy nhiên, sau nhiều nỗ lực tuyên truyền, vận động theo hướng “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, cuối cùng người dân đã đồng ý nhận tiền bồi thường và tự nguyện bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư.

Gia đình chị Hờ Thị Vá, bản Nậm San 1, xã Mường Nhé là hộ có diện tích đất bị thu hồi lớn nhất với 1,636ha để phục vụ dự án xây dựng thao trường huấn luyện.

Chị Vá cho biết: Lúc đầu gia đình tôi không đồng ý việc thu hồi đất của huyện. Sau nhiều lần được các cơ quan, đơn vị giải thích rõ về sự cần thiết của việc xây dựng thao trường huấn luyện và khi thấy các chính sách hỗ trợ của huyện là hợp lý, tôi đã hiểu và đồng ý bàn giao mặt bằng.

Hiện tại, công trình trường bắn và thao trường huấn luyện tổng hợp của lực lượng vũ trang huyện Mường Nhé đang triển khai xây dựng tại bản Nậm San 1, trên tổng diện tích 7,3ha. Các hạng mục chính bao gồm: San lấp mặt bằng, xây dựng bãi chỉ huy bắn, kè bê tông chống sạt lở, rãnh thoát nước cùng nhiều công trình phụ trợ khác đáp ứng đúng yêu cầu hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của từng nội dung, từng khoa mục huấn luyện.

Thượng tá Trần Xuân Thái, Phó Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Mường Nhé cho biết: Công trình khởi công tháng 11/2024 và dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng trước tháng 3/2025, kịp thời phục vụ mùa huấn luyện mới. Đây sẽ là thao trường huấn luyện chung cho 3 lực lượng trên địa bàn huyện: quân sự, công an và bộ đội biên phòng. Với thao trường đạt chuẩn, chất lượng và hiệu quả huấn luyện chắc chắn sẽ được nâng cao, góp phần quan trọng hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ quân sự - quốc phòng địa phương.